Δε με απασχολεί το γιατί ο γιατρός μου αισθάνεται την ανάγκη να βάλει κλασική μουσική με το που θα με δει αν και θα προτιμούσα να άφηνε αυτά που είχε πιο μπροστά. Καλύτερα τα αδιάφορα, ανούσια και νερόβραστα new age, που μια χαρά θα αγνοούσα, παρά το βασανιστήριο με τα κλασικά σουξέ που ξέρει κι η κουτσή Μαρία.
Γιατί έχω πρόβλημα με αυτά το κομμάτια; (και δεν είμαι μόνο εγώ· περιγράφω κάτι που συμβαίνει σε πολλούς του σιναφιού) Είναι εύκολη μουσική; Είναι κακή μουσική; Μήπως η μουσική αυτή έχει "φθαρεί" λόγω υπερκατανάλωσης; Φταίει η επιφανειακή αντιμετώπιση που τυγχάνει να έχει από τη συντριπτική πλειοψηφία του κοινού που δε μπορεί να εμβαθύνει; Μήπως επειδή συνήθως πρόκειται για αποσπάσματα που έχουν αφαιρεθεί από το σύνολο στο οποίο ανήκουν και δεν έχουν τη δυνατότητα να σταθούν μόνα τους; Μήπως επειδή ανακατεύονται μεταξύ τους τελείως διαφορετικά και ξένα πράγματα (πχ μπαρόκ με ιμπρεσιονισμό); Υπάρχει σνομπισμός ή ελιτισμός από μέρους μου;
Νομίζω πως ό,τι συμβαίνει είναι σε μεγάλο βαθμό επαγγελματική διαστροφή. Αναγκαστικά αλλιώς σκέφτεται και προσεγγίζει ένας μουσικός που είναι το αντικείμενό του και είναι μέρα νύχτα σκυμμένος πάνω από αυτό ―ειδικά αν έχει σπουδές τέτοιες στα θεωρητικά που του επιτρέπουν να έχει μουσική συνείδηση (να καταλαβαίνει και να μπορεί να αρθρώσει με άνεση το ποια είναι η φύση της τέχνης του και το πώς εξελίσσεται η σκέψη μας γύρω από αυτήν) και αλλιώς κάποιος που ακούει μουσική απλά για την ευχαρίστησή του.
Ας προσπαθήσω να απαντήσω στα παραπάνω ερωτήματα. Είναι τα 100 best of classical music (σε τέτοιου είδους συλλογές αναφέρομαι κυρίως, αλλά όχι μόνο) εύκολη μουσική; Η ερώτηση έχει διάφορα προβλήματα: πως ορίζουμε την ευκολία; Είναι εύκολος ο Τσαϊκόφσκι; (αν ναι, πότε; πχ στο ίδιο τσουβάλι και η λίμνη των κύκνων και η 6η συμφωνία;) η "ευκολία" είναι κακό πράγμα; Δηλαδή ο Erik Satie που είναι "εύκολος" έχει κάνει κακή μουσική; Μια χαρά είναι κι η λίμνη των κύκνων και οι γυμνοπαιδείες, δε μετριέται η μουσική από το επίπεδο πολυπλοκότητας της γραφής. Φταίει τότε η υπερκατανάλωση; Ίσως. Ένας μουσικός μπορεί να έχει ακούσει το μερίδιό του από τη μουσική αυτή και να μην έχει τον ίδιο ενθουσιασμό που έχουν οι άλλοι, να ακούσει για χιλιοστή φορά το ίδιο πράγμα. Φταίει η επιφανειακή αντιμετώπιση του κοινού; Ναι, είναι σπαστικό να έχεις φάει τα νιάτα σου (λέμε τώρα) κάνοντας ανάλυση Σένκερ στην 8η συμφωνία του Σούμπερτ και η συζήτηση με άλλους για το έργο αυτό να περιορίζεται σε σχόλια του τύπου "τι ωραία κι αισθαντική μελωδία" συνοδευόμενα από αναστεναγμούς με νόημα, αλλά έτσι κι αλλιώς σ' αυτή την περίπτωση δε σου φταίει η μουσική, σου φταίει η κυράτσα με την οποία κάθισες κι έπιασες κουβέντα. Μήπως φταίει το ότι ανακατεύονται μεταξύ τους ανόμοια πράγματα; Το ανακάτεμα δεν είναι απαραίτητα κάτι κακό, αρκεί όποιος το κάνει να ξέρει τι ανακατέβει. Αυτό που ενοχλεί εδώ είναι η άγνοια της πλειοψηφίας του κοινού που αντιμετωπίζει την κλασική μουσική (εξάλλου μια ονομασία δίνεται από το ευρύ κοινό: κλασική), δηλ. τη μουσική μιας περιόδου που έχει έκταση πάνω κάτω οχτακόσια χρόνια (περίπου από τον 12ο αιώνα μέχρι σήμερα) σαν ένα ενιαίο, αδιάσπαστο μουσικό είδος. Αυτός που γνωρίζει ενοχλείται επίσης από το ότι όλη αυτή η μουσική αντιμετωπίζεται ως "σοβαρή" μουσική λες και ο Μότσαρτ ήταν κανένας μονίμως αγέλαστος που ζούσε ασκητικά στο παράλληλο σύμπαν των μουσών (να πω εδώ ότι τα καλύτερα γέλια τα κάνω Μεγάλες Παρασκευές που όλοι οι σταθμοί βάζουν κλασική μουσική λες και το ορίζει ο νόμος και επειδή ως γνωστόν όλη η κλασική μουσική είναι σοβαρή βάζουμε όποιον δίσκο πιάσει το χέρι μας από το ράφι. Έχει παίξει όπερα μπούφα και μουσικό μπουρλέσκ στον επιτάφιο επάνω… Ή ακόμα αξέχαστη θα μείνει η επιλογή του Μεγάρου Θεσσαλονίκης ―που αυτοί όφειλαν να γνωρίζουν, εκτός κι αν το κάνανε επίτηδες, οπότε μπράβο τους― πριν κάποια χρόνια να παίξουν για την πασχαλινή τους συναυλία το Πολεμικό Ρέκβιεμ του Benjamin Britten, ένα έργο που καμιά σχέση με Πάσχα δεν έχει· το έγραψε ένας ειρηνιστής άθεος ομοφυλόφιλος και είναι αφιερωμένο στη μνήμη φίλων και εραστών του που σκοτώθηκαν στον 2ο παγκόσμιο πόλεμο και με τις παρεμβολές που κάνει στο λατινικό κείμενο της νεκρώσιμης ακολουθίας ασκεί ίσως την πιο δριμεία κριτική προς τη θρησκευτική πίστη και την οργανωμένη θρησκεία που έκανε ποτέ συνθέτης). Ομοίως ενοχλεί το ότι όλη αυτή η μουσική αντιμετωπίζεται ως λίγο ή πολύ αριστουργηματική μουσική (αλλά "δύσκολη" και επομένως βαρετή) γι' αυτό και υπεράνω κριτικής, ενώ η αλήθεια είναι ότι υπάρχει τόση κλασική σαβούρα όση υπάρχει και σε κάθε άλλη μουσική. Ήδη όμως με την αναφορά στον Britten έχω ξεφύγει…
Είναι λοιπόν όλα αυτά σνομπισμός ή ελιτισμός;
Στο βαθμό που πρόκειται για πράγματα που εντοπίζει κάποιος λόγω της εκπαίδευσης ή της παιδείας που έχει, θα έλεγα ότι όχι δεν είναι. Το αν κάποιος είναι σνομπ ή όχι έχει να κάνει με το πως διαχειρίζεται από 'κει και πέρα την κατάσταση…
Τι ακούμε στην ανάρτηση αυτή:
- Μια "δύσκολη" μουσική: την στοιχειωμένα όμορφη και συμμετρική τέταρτη κίνηση από το canto sospeso του Luigi Nono, ενός πολύ σημαντικού έργου της μουσικής πρωτοπορίας. Την Φιλαρμονική του Βερολίνου διευθύνει ο Claudio Abbado. (Σας προτρέπω να το ακούσετε κάποια στιγμή που δεν έχετε φασαρία γύρω σας, με απόλυτη συγκέντρωση και αν θέλετε μάτια κλειστά ―καλύτερα να μην απασχολείτε τις άλλες αισθήσεις σας όταν ακούτε αυτή τη μουσική)
- Μια πιο εύκολη μουσική: Montparnasse του Francis Poulenc σε ποίηση του Guillaume Apollinaire. Τραγουδά ο Ian Bostridge, πιάνο παίζει ο Julius Drake.
(Τον Poulenc πάντως φαίνεται να μην τον απασχολούσαν πολύ όλα αυτά, είχε ξεπεράσει ή δεν τον αφορούσε η διανοητικοποίηση που θα έλεγε κι ο John Cage. Έλεγε: "Δυο φιλοδοξίες έχω· να γράφω ωραίες μελωδίες και να περιστοιχίζομαι από ωραία αγόρια" κι εγώ τουλάχιστον δε θα διαφωνήσω καθόλου μ' αυτές)
- Και για σπάσιμο ένα "κλασικό εικονογραφημένο": o (υπερεκτιμημένος) κανόνας του Johann Pachelbel. Τους Taverner Players διευθύνει ο Andrew Parrott. (Ίδρωσα να βρω ένα εικονογραφημένο ψάχνοντας στη συλλογή μου, ήταν ή αυτό ή το Zadok the priest ή Carmina Burana, δεν έχω άλλα εικονογραφημένα· καιρός να ξεκολλήσω και να αποκτήσω και τέτοια)
8 σχόλια:
Rowlf, σε όλη την ανάρτησή σου δεν μας είπες κάποιο λόγο που αντιπαθείς τα best of ο οποίος να σχετίζεται με τα κομμάτια καθ' εαυτά. Δηλαδή η Μικρή Νυκτερινή Μουσική ή η Συμφωνία αρ. 40 του Mozart, η εισαγωγή Εgmont του Beethoven, ο "Δίας" από τους Πλανήτες του Holst, το Adagio του Barber (ανακαλώ από μνήμης κάποια που έχω δει σε τέτοιες συλλογές) δεν έχουν αξία, κατά τη γνώμη σου; Ή σου φταίει περισσότερο το ότι οι μη-εξειδικευμένοι ακροατές δεν αξιολογούν σωστά τα κομμάτια αυτά; Γιατί ο ελιτισμός/ σνομπισμός εκδηλώνονται είτε απέναντι σε άλλους ανθρώπους, είτε απέναντι σε αντικείμενα λόγω του τρόπου, με τον οποίο αυτά αντιμετωπίζονται από άλλους ανθρώπους. Δηλαδή η διαρκής έκθεση σε κάποια μουσικά κομμάτια και στα σχόλια (και τους εμβριθείς αναστεναγμούς) φαίνεται ότι έχουν αλλοιώσει τη σχέση σου μ' αυτά, η οποία υποθέτω ότι θα έπρεπε να ξεκινά από ακρόαση, όπως αυτή που μας συνιστάς για το αριστούργημα του Nono. Και ίσως να παίζει ρόλο και η συνεχής χρήση αυτών των best of ως background music σε διάφορες καταστάσεις. Τουλάχιστον, όμως, αποδεικνύεσαι φίλαθλος, έχοντας τον ύμνο του Champions League στη δισκοθήκη σου!
Α, και κάτι άλλο: αντίστοιχα συναισθήματα δεν μπορεί να έχει κάποιος που του αρέσει (ή ασχολείται) η μουσική jazz και ξέρει ότι υπάρχουν κι εκεί τα best of: It's a Wonderful Life (με τον Louis Armstrong), Stormy Weather, Summertime και μερικά άλλα, τα οποία ακούγονται και ξανακούγονται και αντιμετωπίζονται επίσης με αναστεναγμούς; Αλλά και οι οπαδοί των Beatles ίσως να τσαντίζονται, επειδή ακούγονται τα ίδια 5-6 τραγούδια τους σε κάθε συσχέτιση με το συγκρότημα; Και, κατά παρόμοιο τρόπο, οι συλλογές με τα δημοτικά; (Μακεδονία: "Μήλο μου κόκκινο", Νησιά: "Κόρη Καραβοκύρη - Λυγαριά", Κρήτη: πάντα ο ίδιος Πεντοζάλης, Πόντος: "Εκάηκεν το Τσάμπασιμ", Ήπειρος: "Μενούσης"/ "Γιάννη μ' το μαντήλι σ'" κ.λπ.) Και μήπως τελικά οι συλλογές είναι είτε ο ελάχιστος κοινός παρονομαστής είτε απλώς ένας εύκολος τρόπος για να αναγνωρίζεται ένα μουσικό είδος και να κάνουμε όλοι τους έξυπνους; (Συμφωνώ ότι δεν μπορούμε να τσουβαλιάζουμε όλη τη λόγια μουσική της δυτικής Ευρώπης από το 12ο αιώνα μέχρι σήμερα υπό τον τίτλο "κλασική μουσική", αλλά νομίζω ότι γίνεται αντιληπτό το νόημα της "αναγνώρισης" ενός είδους)
Φίλαθλος είσαι και φαίνεσαι. Ακούς εκεί! :-)
Στο Zadok αναφωνούν και God save the King. Σιγά μην είμαι και χουντοβασιλικός…
Δεν είναι όλα όσα αναφέρεις κλασικά εικονογραφημένα. Η μικρή νυχτερινή είναι, ο Egmont και οι πλανήτες δεν είναι. Δεν θα τα αναγνωρίσει ο καθένας, ώστε να νομίζει ότι τα ξέρει.
Τελικά κακώς δεν ασχολήθηκα και με το γιατί ο οφθαλμίατρος αλλάζει τη μουσική. Όσο έχω εγώ πρόβλημα άλλο τόσο κι αυτός.
Σε ό,τι με αφορά δεν είμαι σίγουρος πάντα για ποιο λόγο εμφανίζεται αυτή η αίσθηση και δεν είμαι σίγουρος για το τι ακριβώς σημαίνει. Εσύ πως αισθάνεσαι όταν η κάθε κατινάρα πετάγεται και αναφωνεί "A! η ενάτη του Μπετόβεν" με το που θα ακούσει τις τέσσερις πρώτες νότες από την 5η; Και αν κάνεις το λάθος να τη διορθώσεις να σε κοιτάει με ύφος "τώρα σε τι λεπτομέρειες κάθεσαι και κολλάς και συ παλικάρι μου". Για κάτι τέτοια μιλάω. Ή το ότι συγχύζεσαι (ειδικά εσύ και τρέχουμε με τα χάπια της πίεσης από δίπλα) όταν χειροκροτούν πχ ανάμεσα στα μέρη μιας συμφωνίας. Το πως αισθάνεται κάποιος που γνωρίζει ένα αντικείμενο όταν συναντά συνέχεια ανθρώπους που νομίζουν ότι το γνωρίζουν. Πολλές φορές μετά μένει η αίσθηση ότι φταίει η μουσική (ενώ το γράφω ότι δε φταίει). Επίσης το ότι μουσική που είναι ελαφρά μουσική (οπερέτες κτλ) μπορεί να περνάει ως βαριά κουλτούρα μόνο και μόνο γιατί πχ παίζεται από κλασική ορχήστρα. Κι εκεί είναι το πρόβλημα όταν από δικά τους κόμπλεξ να μου δείξουν ότι ξέρουμε κι εμείς από βαριά κουλτούρα μου βάζουν ως τέτοια σαπουνόφουσκες. Δηλαδή τι νομίζουν ότι θα συμβεί αν παραδεχτούν ότι τους αρέσει να ακούνε λαϊκά; Από την άλλη δε μπορώ να καμώνομαι ότι η εύθυμη χήρα και τα τραγούδια για νεκρά παιδιά είναι το ίδιο. Θα μπορούσα να συνεχίσω, αλλά είμαι σίγουρος ότι το καταλαβαίνεις και απλά θες να με τσιγκλίσεις.
Η προτροπή μου για το απόσπασμα από το canto sospeso δεν έχει να κάνει με το αν είναι σπουδαία και πχιοτική μουσική ή όχι, αλλά με τον χαρακτήρα και τις εντάσεις της. Βάλε να το ακούσεις μέσα σε ένα δωμάτιο που μιλάνε και δεν πρόκειται να ακούσεις τίποτα. Το ίδιο θα έλεγα και για τις γυμνοπαιδείες και για το Bolero και για άλλα εικονογραφημένα.
Ακούω πολύ τζαζ αλλά δεν είναι το ίδιο. Για τη τζαζ και την υπόλοιπη μουσική σε παραπέμπω στην 1η ανάρτησή μου. 500 εκτελέσεις του Summertime, 500 διαφορετικά μουσικά έργα. Δεν υπάρχει φθορά έτσι. Επίσης στη συνείδηση του κόσμου η τζαζ είναι ακόμα ένα είδος μουσικής, δεν κουβαλά την γαμημένη"αυθεντία" και ποιότητα της κλασικής μουσικής και δε δημιουργεί τα αντίστοιχα συμπλέγματα εκατέρωθεν.
Από τη μια έχουμε για 800 χρόνια μουσικής ένα όνομα, και από την άλλη έχουμε για (σχεδόν) όμοια μουσική εκατό ονόματα trance, acid trance, ambient trance, classic trance, euro trance, progressive trance, goa trance, vocal trance, house, acid house, ambient house, dark house, deep house, electro house, french house, freestyle house, tech house tribal house, electro, electropop, electronica, bitpop, downtempo, trip hop και θα μπορούσα να συνεχίσω μέχρι να βαρεθείς και να σηκωθείς από την καρέκλα κι όλα αυτά περιγράφουν υποτίθεται μερικά από τα διαφορετικά είδη ηλεκτρονικής χορευτικής μουσικής. Κανείς εκτός από μουσικολόγους και θεωρητικούς δεν πρόκειται να αναφερθεί στο canto sospeso ως μουσική ολικού σειραϊσμού, κλασική μουσική το λέμε ή το πολύ πολύ σύγχρονη μουσική (που έτσι μια χαρά το μπερδεύει κανείς και με τα παραπάνω).
-Τι ακούς;
-Αυτόν τον καιρό περνάω φάση με τον ολικό σειραϊσμό, αλλά άρχισε να μου αρέσει και η φασματική μουσική. Εσύ;
-Α εγώ αυτή την περίοδο ακούω μόνο γερμανικό όψιμο ρομαντισμό.
Κοίτα να δεις, Rowlf, είμαι φίλαθλος και το καυχιέμαι! Έχεις δίκαιο αναφερόμενος στα διάφορα είδη ηλεκτρονικής χορευτικής μουσικής, αν και είμαι σίγουρος ότι πολλοί άνθρωποι (ιδίως κάποιας ηλικίας) τα τσουβαλιάζουν και αυτά όλα μαζί ως "ντίσκο". Σε σχέση με τα "εικονογραφημένα" που ανέφερες, η αλήθεια είναι ότι ανεκάλεσα από μνήμης κομμάτια που βρίσκω στις συλλογές και όχι αυτά που ακούγονται συχνά. Ωστόσο, έχω σοβαρές αμφιβολίες και ως προς το κατά πόσον είναι αναγνωρίσιμα ακόμη και τα "εικονογραφημένα" με τους τίτλους τους ή τα ονόματα των συνθετών τους.
Σε σχέση με τις πολιτικές σου τοποθετήσεις, δεν σου ζητώ να αποκαλύψεις ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, αν και είναι προφανές ότι δεν είσαι απλώς βασιλικός, αλλά πιστεύεις στο motto της βρετανικής μοναρχίας "Dieu et mon droit" και μάλιστα ενισχυμένο από εβραϊκές δοξασίες. Αλλά δεν σου κρατώ κακία, γιατί είσαι καλό σκυλάκι!
Προχωρώ σε δείγματα αντιδράσεων σε εικονογραφημένα ακούσματα:
(με καημό:) Αχ! Μόλις άκουσα τη μουσική από το "Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ο άνθρωπος"! (μετά τις πρώτες νότες από την Toccata σε ρε ελάσσονα του J.S. Bach)
(με καμάρι:) Αυτοί είναι οι δεινόσαυροι! Τους ξέρω, γιατί τους μάθαμε πέρυσι στο σχολείο! (κατά την παρακολούθηση της Fantasia του W. Disney και, συγκεκριμένα, του μέρους, όπου ακούγεται η "Ιεροτελεστία της Ανοίξεως" του Stravinsky ενώ η εικόνα δείχνει την εξέλιξη της ζωής στη γη)
(θα ανέφερα και το κλασσικό: με στόμφο - Α! Η Ενάτη του Beethoven, άμα τω ακούσματι των πρώτων 4 νοτών της 5ης συμφωνίας, αλλά με πρόλαβες!)
(με ενθουσιασμό:) Η Οδύσσεια του Διαστήματος! (αρχή από το Also Sprach Zaratustra του R. Strauss)
και, τέλος:
(απροσδιόριστος ήχος θαυμασμού, εθνικής υπερηφάνειας κ.λπ.): Όπα! (ακούγονται τα πρώτα μέτρα από τη μουσική του Μ. Θεοδωράκη, με την οποία κλείνει η ταινία "Ζορμπάς")
Δε θυμάμαι να έχω ακούσει καλύτερα εκτέλεση του Κανόνα του Πάχελμπελ. Εντυπωσιακή...
"καλύτερη" ήθελα να γράψω
Chef,
θα έπρεπε να το ξέρετε ότι σας βάζω πάντα τα καλύτερα ακόμα κι αν πρόκειται για εικονογραφημένα!
Oνόματα όπως ο Parrott, ο Minkowski ή ο Reinhard Goebel είναι εγγύηση για εκτελέσεις πολύ υψηλού επιπέδου σε αντίθεση με διάφορους άλλους, ξέρετε εσείς ποιους…
Τώρα που το σκέφτομαι αυτό είναι μια παράμετρος που δεν την αξιολογήσαμε παραπάνω: η πλειοψηφία των εκτελέσεων σε συλλογές εικονογραφημένων είναι πραγματικά του συρμού. Τριτοκλασάτες ηχογραφήσεις που οι δισκογραφικές πιθανόν να μην ξέρουν τι να τις κάνουν και οι οποίες δεν υπάρχει περίπτωση να πουλήσουν σε ειδήμονες, συσκευάζονται σε πακέτα ευκαιρίας και πλασάρονται στους αδαείς. Ίσως γι' αυτό και η αποστροφή μου…
Ποιους, Rowlf, ποιους; Δώσε ονόματα!
Δημοσίευση σχολίου