Δυστυχώς, το μισοάδειο Ηρώδειο φωτογράφισε για πολλοστή φορά δύο μείζονα, ξεχωριστά αλλά και αλληλένδετα προβλήματα: την ανεπαρκή προβολή των εκδηλώσεων εκ μέρους της διοργάνωσης και τη γενικότερη συρρίκνωση του μέρους εκείνου του ρεπερτορίου της κλασικής μουσικής που έχει ικανή απήχηση στο ελληνικό κοινό· το δεύτερο αυτό είναι συνέπεια των επί δεκαετίες αβασάνιστων προγραμματισμών εκ μέρους των αρμόδιων μουσικών θεσμών (ΚΟΑ, ΚΟΘ, ΟΜΜΑ κ.λπ.).Αποδίδει δηλαδή τη συρρίκνωση του κοινού στο κακό προγραμματισμό των επισήμων φορέων.
Η προσέγγιση αυτή αποσιωπά την κατ' εξοχήν αιτία του προβλήματος. Στους Έλληνες δεν αρέσει η κλασική μουσική. Δεν την αισθάνονται δική τους. Και με το δίκιο τους. Αυτή η μουσική γράφτηκε σε ένα κοινωνικό, πολιτικό, ιστορικό και πολιτισμικό περιβάλλον που τους είναι ξένο. Έχοντας τα τελευταία χρόνια την εμπειρία του εξωτερικού και βλέποντας με πόση ζεστασιά αντιδρούν οι Ευρωπαίοι σε αυτήν τη μουσική, που την βιώνουν πρώτ' απ' όλα ως εγγενές συστατικό της πολιτιστικής τους κληρονομιάς, δεν αισθάνομαι παρά κατανόηση για την παγωμάρα και αρχική περιέργεια που χαρακτηρίζουν την προσέγγιση του ελληνικού κοινού.
Αν κάποια χρόνια πριν θεωρούνταν κατακριτέο να απορρίψει κάποιος την κλασική μουσική, τώρα έχουμε περάσει στην περίοδο της απενοχοποίησης. Και καλύτερα. Πέρα από αυτούς τους λίγους που συγκινούνται απ' ευθείας από την ομορφιά της κλασικής μουσικής οι περισσότεροι - αν εξαιρέσεις τους σνομπ και αυτούς που ακούνε κλασική μουσική εξαιτίας της κοινωνικής τάξης τους - χρειάζονται περισσότερο χρόνο μέχρι να ξεπεράσουν τα πολιτισμικά εμπόδια. Καμιά φορά σκέφτομαι πως αν είναι να προκύψει κάτι μουσικά υγιές σε αυτήν τη χώρα, το καλύτερο θα ήταν να κλείσουν τα ωδεία (εντάξει, να μείνουν μερικά), να ανοίξουν περισσότερες μουσικές σχολές που να διδάσκεται η ελληνική παραδοσιακή μουσική και να ενθαρρύνονται τα παιδιά να γράφονται εκεί. Η επιτυχία την τελευταία εικοσαετία περίπου αυτών των μουσικών σχολών και η παράλληλη μείωση των σπουδαστών στα παραδοσιακά ωδεία ενισχύει κατά βάση την πρότασή μου.
(Για την αποτυχία της μουσικής διδασκαλίας στα ωδεία ας μιλήσουμε σε άλλη ανάρτηση)
9 σχόλια:
Ίσως είναι και δείγμα του νεοπλουτίστικου αντι-ελιτισμού που διακρίνει μεγάλο μέρος των σημερινών ευκατάστατων Ελλήνων: γίναμε πλούσιοι, εισήλθαμε στα σαλόνια όπου βάζουμε πλέον τη μουσική του κοσμάκη και δεν έχουμε ανάγκη τη μουσική της παλαιάς, κατεστημένης, ξενόφερτης άρχουσας τάξεως. Πάντως η "κατεξοχήν αιτία του προβλήματος" είναι ακριβώς αυτή που αναφέρει η ανάρτηση.
Ναι, στους Έλληνες δεν αρέσει η κλασική μουσική, αλλά μήπως αρέσουν και γνωρίζουν τον υπόλοιπο κλασικό και σύγχρονο ευρωπαϊκό πολιτισμό; Θέλω να πω έτσι όπως το θέτεις είναι σαν το πρόβλημα να αφορά τη μουσική μόνο. Οι Έλληνες επίσης δεν παρακολουθούν και δε συγκινούνται από τα εικαστικά (παρά μόνο στο βαθμό που διάφορες αρχαιότητες τους κάνουν να αισθάνονται "εθνική υπερηφάνια"), διαβάζουν λιγότερο από τους υπόλοιπους ευρωπαϊκούς λαούς κ.ο.κ. Το έθεσες πολύ ωραία στο σχόλιό σου για τους Stomp, γιατί μας τα μπερδεύεις τώρα; Στην Ελλάδα (και αλλού, αλλά εδώ είμαστε πρωταθλητές) μπερδεύουμε το τι είναι διασκέδαση και τι τέχνη. Μας αρκεί η διασκέδαση, δεν υποψιαζόμαστε άλλου είδους συγκινήσεις, δε μας χρειάζεται το παραπάνω και δεν το αντέχουμε, δε μπορούμε να το διαχειριστούμε, μπλοκάρει το σύστημα, βρε αδερφέ.
Τώρα το τι φταίει γι' αυτή την κατάσταση, αν είναι καλό ή κακό, αν διορθώνεται ή αν πρέπει να διορθωθεί, έχει συζητηθεί πολλές φορές και παρότι έχουν ειπωθεί πολλά σοβαρά και λιγότερο σοβαρά και αστεία για την υπόθεση, δεν έγινε ούτε άλλαξε ούτε βγήκε τίποτε.
Και πάνε καλά αυτά· την παραδοσιακή μουσική και τα ωδεία όμως τι μου τα βάζεις στη μέση; Που κολλάνε; Τι σχέση έχουν ο Φοίβος και τα σκυλάδικα που ακούει σήμερα ο μέσος Έλληνας με τα κλαρίνα και τα νταούλια που άκουγαν πολλές γενιές πριν στα χωριά τους; (άσε που όπως γράφεις είναι σα να μας λες ότι πχ οι καράβλαχοι τυρέμπορες στα Πυρηναία ξημεροβραδιάζονται ακούγοντας Ραβέλ). Ακόμη χειρότερα: Τα ωδεία και οι μουσικές σχολές είναι για τις νέες γενιές. Πιστεύεις ότι θα συγκινηθεί ο μπόμπιρας που μεγαλώνει σε πόλη και παίζει ολημερίς WoW στον υπολογιστή του από την ποντιακή λύρα; Λες να την αισθάνεται σαν κάτι δικό του; μέρος της ταυτότητάς του; ο ίδιος μέσα του εννοώ, όχι το τι μπορεί να του λέμε στα σχολεία και αλλού. Εδώ και για μπουζούκι αρχίζω να το κόβω χλωμό.
Δηλαδή, να δω emo να χορεύει καλαματιανό και τι στον κόσμο…
Το καλύτερο το πρόσεξα μετά:
"Η επιτυχία την τελευταία εικοσαετία περίπου αυτών των μουσικών σχολών και η παράλληλη μείωση των σπουδαστών στα παραδοσιακά ωδεία ενισχύει κατά βάση την πρότασή μου".
Ποια επιτυχία; Που είναι, ρε παιδιά, η επιτυχία ο-ε-ο; Ακόμα περισσότερο: που είναι όλοι αυτοί οι απόφοιτοι των τόσων επιτυχημένων σχολών;
Κατ' αρχήν, δε με απασχολούσαν οι άλλες μορφές τέχνης, για τη μουσική ήθελα να γράψω μόνο. Πάντως για τα εικαστικά θεωρώ πως τουλάχιστον το επίπεδο πληροφόρησης του μέσου Έλληνα έχει τα τελευταία χρόνια βελτιωθεί αρκετά. Ειδικά οι εκθέσεις που διοργανώθηκαν από την Εθνική Πινακοθήκη και το πλήθος που συνέρρεε για να τις παρακολουθήσει μαρτυρούν για το παραπάνω.
Το δεύτερο σκέλος μάλλον θα έπρεπε να το διατυπώσω καλύτερα. Η πρότασή μου να ιδρυθούν σχολές παραδοσιακής μουσικής προέρχεται από την παρατήρηση πως η κλασική μουσική των λαών της κεντρικής Ευρώπης προέρχεται στις ρίζες από την παραδοσιακή μουσική αυτών των λαών (Το συγκεκριμένο ζήτημα είναι πάρα πολύ σύνθετο, όμως η θέση αυτή είναι γενικά σωστή). Αυτό δε σημαίνει πως θα ανακαλύψουμε εκ νέου τη μουσική, ούτε πως απορρίπτω οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση. Απλώς έχοντας ζήσει το πως διδάσκεται η κλασική μουσική στα ελληνικά ωδεία δε θα με πείραζε καθόλου να μπει μπουρλότο σε κάποια απο αυτά.
Τέλος, ευτυχώς, έχουμε ξεπεράσει τη φάση που μουσική θεωρούνταν μόνο η κλασική μουσική και έπρεπε απαραίτητα και αποκλειστικά κάποιο παιδί να πάει σε ωδείο. Όταν γράφω για την επιτυχία των σχολών παραδοσιακής μουσικής αναφέρομαι πως έχουν τα τελευταία χρόνια πολλαπλασιαστεί και είναι οικονομικά βιώσιμες επειδή έχουν πολλούς μαθητές, ενώ αντίθετα όλο και λιγότεροι σπουδαστές εγγράφονται στα ωδεία και σχολές κλασικής μουσικής (Σίγουρα η απενοχοποίηση δεν είναι ο μοναδικός λόγος, αλλά είναι σημαντικός παρόλα αυτά παράγοντας). Επιτυχία δεν είναι μόνο να γεμίσουμε σολίστες, αλλά και το ότι υπάρχουν άνθρωποι που χαίρονται, αγαπούν και εκφράζονται μέσω της μουσικής.
Μπουρλότο, μπουρλότο! Μαζί σου φίλε μου! Άσε τους άλλους τους κουλτουριάρηδες!
(έτσι για να μην με παρεξηγήσετε, δηλώνω γνώστις της κλασσικής μουσικής, φίλη της όπερας, και λάτρις πολλών κλασσικών αλλά και "κλασσικών" έργων - γιατί ως γνωστών βάζουμε στο ίδιο τσουβάλι με την ταμπέλα "κλασσική" ένα σωρό άσχετα, από το μπαρόκ μέχρι τους ρομαντικούς).
Μου αρέσει η προσέγγισή σου, φίλε μου μάγειρα. Κι εμένα έτσι μου τη μάθανε τη μουσική στα ωδεία (πιάνο και σολφέζ με τα γνωστά παρεπόμενα), ευτυχώς όμως δεν κατόρθωσαν να με κάνουν να τη σιχαθώ τελείως.
Καλή η κλασσική, αλλά εκτός τόπου, και επίσης εκτός χρόνου. Δεν ξέρω αν το πήρατε χαμπάρι, αλλά αυτά τα άκουγαν πριν από πολλάάάάά χρόνια, και ακόμη και τότενες τα άκουγε μόνον η ελίτ. Καλό είναι να τη γνωρίζουμε κι αυτήν στα πλαίσια της εγκυκλοπαιδικής μόρφωσης, αλλά μην τη βάζουμε και σε βάθρο. Δεν υπάρχει λόγος να συνιστά το βασικό κορμό των μουσικών σπουδών και να είναι στοιχείο εκ των ων ουκ άνευ για τη "σωστή" μουσική κατάρτιση.
Στους Έλληνες δεν αρέσει η κλασική μουσική.
Σε όσους Έλληνες που γνώρισα που την γνώρισαν, αρέσει, για όσους δεν την γνώρισαν, δεν τίθεται θέμα αν αρέσει ή δεν αρέσει.
Δεν την αισθάνονται δική τους. Και με το δίκιο τους. Αυτή η μουσική γράφτηκε σε ένα κοινωνικό, πολιτικό, ιστορικό και πολιτισμικό περιβάλλον που τους είναι ξένο.
Και η τζαζ και το αργεντίνικο τανγκό και η σάλζα «γράφτηκαν» σε ένα ξένο περιβάλλον και όμως ξεσηκώνουν τα πλήθη παντού, τι σχέση έχει αυτό που λες; Η οικειότητα δεν έχει σχέση με το γούστο, σήμερα. Ίσα ίσα, δεν έχεις ακούσει ότι του γείτονα τα πορτοκάλια είναι πιο γλυκά; Από την άλλη, το περιβάλλον στο οποίο γεννήθηκε, ας πούμε, το Μπαρόκ, είναι εντελώς ξένο με την σύγχρονη Γερμανία ή Γαλλία. Και από την παράλλη, η έννοιες πολιτισμός και παράδοση σήμερα δεν έχουν την συνειδησιακή εντοπιότητα και τους όποιους περιορισμούς που είχαν 200 χρόνια πριν. Όταν μιλάμε για το τώρα ας μην έχουμε κριτήρια του 1800. Σήμερα ένας νέος από το Καρπενήσι μπορεί να συγκινείται με Μπομπ Μάρλεϋ, ένας Φιλανδός να τρελαίνεται για ταγνκό και ένας Κινέζος να την βρίσκει με Μπετόβεν.
Αυτό συμβαίνει από το 1945 κι έπειτα, όμως εδώ φαίνεται πως δεν έχει γίνει ακόμα αντιληπτό.
Έχοντας τα τελευταία χρόνια την εμπειρία του εξωτερικού και βλέποντας με πόση ζεστασιά αντιδρούν οι Ευρωπαίοι σε αυτήν τη μουσική,
Αοριστίες και γενικεύσεις. Πρώτα πρώτα, ξέρω ένα σωρό Γερμανούς που τους αφήνει παγερά αδιάφορους η «κλασσική» μουσική. Δεύτερον, πώς διαπίστωσες αυτήν την «ζεστασιά»; Ποια είναι τα στοιχεία σου με τα οποία θα πείσεις ακόμα και αυτούς που δεν καταπίνουν αμάσητα τα όσα λες;
που την βιώνουν πρώτ' απ' όλα ως εγγενές συστατικό της πολιτιστικής τους κληρονομιάς,
Εδώ εννοείς μάλλον τους Καρατζαφέρηδες του εξωτερικού. Προσωπικά, όσους (σοβαρούς) ευρωπαίους καλλιτέχνες και επιστήμονες έχω γνωρίσει δεν θεωρούν την κλασσική μουσική ως «εγγενές συστατικό της πολιτιστικής τους κληρονομιάς», αλλά κτήμα της ανθρωπότητας, κλασικά πράματα, όπως ο Σοφοκλής και ο Σέξπηρ.
Η επιτυχία την τελευταία εικοσαετία περίπου αυτών των μουσικών σχολών και η παράλληλη μείωση των σπουδαστών στα παραδοσιακά ωδεία ενισχύει κατά βάση την πρότασή μου.
Η διαπίστωση αυτή έχει γίνει «με το μάτι» ή έχεις κάποιες στατιστικές στα χέρια σου; Παράμπεμψέ μας για να μην το καταπιούμε κι αυτό αμάσητο.
Το πρόβλημα «Έλληνες και κλασική μουσική», φίλε μάγερα, είναι μέρος του προβλήματος «Έλληνες και κλασική παιδεία». Όπως οι περισσότεροι Έλληνες δεν γνωρίζουν τα κείμενα της αρχαίας γραμματείας, τα έργα του Σέξπηρ κτλ., έτσι δεν γνωρίζουν και τα κλασικά έργα της μουσικής. Και αυτό, διότι αποφεύγουν να στύψουν το μυαλό τους, να διαβάσουν κάτι απαιτητικό, να μπουν σε διανοητικό κόπο. Σε οτιδήποτε αναζητείται η εύκολη λύση: στις επιχειρήσεις (η αρπαχτή), στις σπουδές («να περάσεις το μάθημα»), στην πολιτική (το επικοινωνιακό έργο), στην τηλεόραση (η κουλτούρα της πλάκας), στην ενημέρωση και διακίνηση ιδεών (η ατεκμηρίωτη αναπαραγωγή φημών και μπακαλίστικων εκτιμήσεων). Αυτά είναι γενικές διαπιστώσεις, πανεύκολο να διαπιστωθούν. Τώρα, γιατί συμβαίνουν αυτά; Ίσως γιατί ο Έλληνας, από το σχολείο ως την εργασία, ζει εξαιρετικά κουραστικά και ψυχοφθόρα. Η τρέχουσα νοοτροπία μας είναι τέτοια που προκαλεί συμπεριφορές στον καθένα οι οποίες εξαντλούν τους υπολοίπους σωματικά και ψυχικά. Η ενασχόληση με διανοητικώς απαιτητικά ζητήματα γίνεται έτσι πολύ δύσκολη.
Υπάρχει πρόβλημα με τον σχολιασμό του μπλογκ σας: κάθε φορά πρέπει να βάλω 2 φορές τον κωδικό μου για να σταλεί το σχόλιο, την πρώτη δεν τον παίρνει.
Στους Έλληνες δεν αρέσει η κλασική μουσική.
Σε όσους Έλληνες που γνώρισα που την γνώρισαν, αρέσει, για όσους δεν την γνώρισαν, δεν τίθεται θέμα αν αρέσει ή δεν αρέσει.
Δεν την αισθάνονται δική τους. Και με το δίκιο τους. Αυτή η μουσική γράφτηκε σε ένα κοινωνικό, πολιτικό, ιστορικό και πολιτισμικό περιβάλλον που τους είναι ξένο.
Και η τζαζ και το αργεντίνικο τανγκό και η σάλζα «γράφτηκαν» σε ένα ξένο περιβάλλον και όμως ξεσηκώνουν τα πλήθη παντού, τι σχέση έχει αυτό που λες; Η οικειότητα δεν έχει σχέση με το γούστο, σήμερα. Ίσα ίσα, δεν έχεις ακούσει ότι του γείτονα τα πορτοκάλια είναι πιο γλυκά; Από την άλλη, το περιβάλλον στο οποίο γεννήθηκε, ας πούμε, το Μπαρόκ, είναι εντελώς ξένο με την σύγχρονη Γερμανία ή Γαλλία. Και από την παράλλη, η έννοιες πολιτισμός και παράδοση σήμερα δεν έχουν την συνειδησιακή εντοπιότητα και τους όποιους περιορισμούς που είχαν 200 χρόνια πριν. Όταν μιλάμε για το τώρα ας μην έχουμε κριτήρια του 1800. Σήμερα ένας νέος από το Καρπενήσι μπορεί να συγκινείται με Μπομπ Μάρλεϋ, ένας Φιλανδός να τρελαίνεται για ταγνκό και ένας Κινέζος να την βρίσκει με Μπετόβεν.
Αυτό συμβαίνει από το 1945 κι έπειτα, όμως εδώ φαίνεται πως δεν έχει γίνει ακόμα αντιληπτό.
Έχοντας τα τελευταία χρόνια την εμπειρία του εξωτερικού και βλέποντας με πόση ζεστασιά αντιδρούν οι Ευρωπαίοι σε αυτήν τη μουσική,
Αοριστίες και γενικεύσεις. Πρώτα πρώτα, ξέρω ένα σωρό Γερμανούς που τους αφήνει παγερά αδιάφορους η «κλασσική» μουσική. Δεύτερον, πώς διαπίστωσες αυτήν την «ζεστασιά»; Ποια είναι τα στοιχεία σου με τα οποία θα πείσεις ακόμα και αυτούς που δεν καταπίνουν αμάσητα τα όσα λες;
που την βιώνουν πρώτ' απ' όλα ως εγγενές συστατικό της πολιτιστικής τους κληρονομιάς,
Εδώ εννοείς μάλλον τους Καρατζαφέρηδες του εξωτερικού. Προσωπικά, όσους (σοβαρούς) ευρωπαίους καλλιτέχνες και επιστήμονες έχω γνωρίσει δεν θεωρούν την κλασσική μουσική ως «εγγενές συστατικό της πολιτιστικής τους κληρονομιάς», αλλά κτήμα της ανθρωπότητας, κλασικά πράματα, όπως ο Σοφοκλής και ο Σέξπηρ.
Η επιτυχία την τελευταία εικοσαετία περίπου αυτών των μουσικών σχολών και η παράλληλη μείωση των σπουδαστών στα παραδοσιακά ωδεία ενισχύει κατά βάση την πρότασή μου.
Η διαπίστωση αυτή έχει γίνει «με το μάτι» ή έχεις κάποιες στατιστικές στα χέρια σου; Παράμπεμψέ μας για να μην το καταπιούμε κι αυτό αμάσητο.
Το πρόβλημα «Έλληνες και κλασική μουσική», φίλε μάγερα, είναι μέρος του προβλήματος «Έλληνες και κλασική παιδεία». Όπως οι περισσότεροι Έλληνες δεν γνωρίζουν τα κείμενα της αρχαίας γραμματείας, τα έργα του Σέξπηρ κτλ., έτσι δεν γνωρίζουν και τα κλασικά έργα της μουσικής. Και αυτό, διότι αποφεύγουν να στύψουν το μυαλό τους, να διαβάσουν κάτι απαιτητικό, να μπουν σε διανοητικό κόπο. Σε οτιδήποτε αναζητείται η εύκολη λύση: στις επιχειρήσεις (η αρπαχτή), στις σπουδές («να περάσεις το μάθημα»), στην πολιτική (το επικοινωνιακό έργο), στην τηλεόραση (η κουλτούρα της πλάκας), στην ενημέρωση και διακίνηση ιδεών (η ατεκμηρίωτη αναπαραγωγή φημών και μπακαλίστικων εκτιμήσεων). Αυτά είναι γενικές διαπιστώσεις, πανεύκολο να διαπιστωθούν. Τώρα, γιατί συμβαίνουν αυτά; Ίσως γιατί ο Έλληνας, από το σχολείο ως την εργασία, ζει εξαιρετικά κουραστικά και ψυχοφθόρα. Η τρέχουσα νοοτροπία μας είναι τέτοια που προκαλεί συμπεριφορές στον καθένα οι οποίες εξαντλούν τους υπολοίπους σωματικά και ψυχικά. Η ενασχόληση με διανοητικώς απαιτητικά ζητήματα γίνεται έτσι πολύ δύσκολη.
Αγαπητέ φίλε αναγνώστη P=NP
ευχαριστώ πολύ για διπλό μάλιστα σχόλιό σας και την ενδιάμεση παρατήρηση. Σας πληροφορώ πως η συντακτική ομάδα του ιστολογίου μας θα κάνει ό,τι είναι απαραίτητο προκειμένου να υπερκερασθούν οι όποιες τεχνικές αδυναμίες. Αλλά ας μην μακρυγορώ και ας έλθω στις παρατηρήσεις.
Ομολογώ πως μου άρεσαν ιδιαίτερα τα σχόλιά σας και η προβοκατόρικη διάθεσή τους. Μου αρέσει το ύφος τους και αναγνωρίζω την πρόθεσή τους. Ελπίζω και εσείς να αναγνωρίσετε την ύφος και την πρόθεση της ανάρτησης, έτσι ώστε να μη χρειαστεί να εμπλακούμε σε κάποια ευχάριστη και πάντα εποικοδομητική κατά τα άλλα αντιπαράθεση.
Πάντως, γνώρισα και εγώ Έλληνες που γνώρισαν την κλάσσικη μουσική και δε φάνηκε να τους άρεσε ιδιαίτερα, πέρα από κάποια εκ του μακρόθεν συγκατάβαση, αν και δεν είμαι σίγουρος για πώς γνώρισαν οι δικοί σας γνωστοί την κλάσσική μουσική. Επειδή ομολογουμένως φαίνεσθαι άνθρωπος γνώστης, εφόσον επιθυμείτε να συζητήσουμε κάτι αναλυτικότερα, η ηλεκτρονική μου διεύθυνση βρίσκεται στη διάθεσή σας.
Με θετικές ευχές
Σουηδός Σεφ
Δημοσίευση σχολίου