30/5/10

4'33" revisited

Έπεσα σε ένα κείμενο του Douglas Kahn που σχολιάζει τα θεατρικά στοιχεία του 4'33". Το 4'33" ως performance art ή μεταμουσική (meta-music), ένα σχόλιο-καθρέφτης πάνω στις συνήθειες και πρακτικές της ακρόασης κλασικής μουσικής.

Ostensibly, even an audience comprised of reverential listeners would have plenty to hear, but in every performance I've attended the silence has been broken by the audience and become ironically noisy. 
It should be noted that each performance was held in a concert setting, where any muttering or clearing one's throat, let alone heckling, was a breach of decorum. Thus, there was already in place in these settings, as in other settings of Western art music, a culturally specific mandate to be silent, a mandate regulating the behavior that precedes and accompanies musical performance. As with prayer, which has not always been silent, concertgoers were at one time more boisterous; this association was not lost on Luigi Russolo, who remarked on "the cretinous religious emotion of the Buddha-like listeners, drunk with repeating for the thousandth time their more or less acquired and snobbish ecstasy". 4'33" by tacitly instructing the performer to remain quiet in all respects, muted the site of centralized and privileged utterance, disrupted the unspoken audience code to remain unspoken, transposed the performance onto the audience members both in their utterances and in the acts of shifting perception toward other sounds, and legitimated bad behavior that in any number of other settings (including musical ones) would have been perfectly acceptable. 4'33" achieved this involution through the act of silencing the performer. That is, Cagean silence followed and was dependent on a silencing. Indeed, it can also be understood that he extended the decorum of silencing by extending the silence imposed on the audience to the performer, asking the audience to continue to be obedient listeners and not to engage in the utterances that would distract them from shifting their perception toward other sounds. Extending the musical silencing, then set into motion the process by which the realm of musical sounds would itself be extended.

27/5/10

Το παράδειγμα της Apple

Πριν μερικούς μήνες η Apple ανακοίνωσε το iPad. Οι πρώτες αντιδράσεις ήταν ακριβώς οι ίδιες που παρατηρούνται κάθε φορά που ανακοινώνει ένα καινούριο προϊόν. Σε σχέση με την Apple οι Κασσάνδρες ούτε λείπουν ούτε ποτέ βάζουν μέσα γλώσσα: Τα εμπορικά της καταστήματα θα αποτύχαιναν (σήμερα θεωρούνται από κάθε πλευρά τα πιο επιτυχημένα στον κόσμο), το iPod ήταν ένα άχρηστο κι ανόητο μαραφέτι, το iTunes Store θα πήγαινε άκλαφτο, το iPhone ήταν ένα πανάκριβο πράμα που κανείς δε θα ήθελε να αγοράσει. Ομοίως το iPad, ήταν μόνο ένα μεγάλο iPhone (σιγά τα ωά δηλαδή) που άφησε τους πάντες να χασμουριούνται από βαρεμάρα (ο συμπαθέστατος υπεύθυνος μάρκετινγκ της εταιρίας,  Phil Schiller βέβαια έκανε την εξής παρατήρηση: Υπάρχουν δυο τρόποι να το δει κανείς, ο ένας, μμμ σιγά, ένα μεγάλο iPhone, και ο άλλος, Wow, ένα μεγάλο iPhone). Σήμερα η Apple κυριολεκτικά δεν προλαβαίνει να πουλάει αυτά τα μαραφέτια που τόσο αδιάφορους φαινόταν να είχαν αφήσει τους πάντες στην αρχή, η ημερομηνία έναρξης της διάθεσης του iPad σε χώρες πέραν των ΗΠΑ συνεχώς μετατίθεται καθώς η Apple δεν προλαβαίνει να καλύψει τη ζήτηση στην αμερικανική αγορά και οι αναλυτές κάθε λίγο διορθώνουν προς τα πάνω τις αρχικές τους εκτιμήσεις για το πόσες συσκευές θα πουλήσει.

Στο μεταξύ όλο και προκύπτουν διάφορα άλλα θέματα για τα οποία η στάση της Apple μοιάζει να είναι ακριβώς αυτή  που χρειάζεται για να σκανδαλίζει την κοινή γνώμη, πχ το θέμα με το Flash της Adobe. Και σε αυτό η Apple για άλλη μια φορά εμφανίστηκε ως ο κακός της υπόθεσης, έγιναν "αναλύσεις" επί "αναλύσεων" και γράφτηκαν ένα σωρό χαζομάρες. Ή η "κόντρα" με το Google (ο υγιής ανταγωνισμός δηλαδή ανάμεσα στις δυο εταιρίες που τα MME αρέσκονται να δραματοποιούν και να γιγαντώνουν).

Κι έτσι χθες αυτή η περίεργη εταιρία, που αν πιστέψει κανείς όσα γράφουν διάφοροι λαμπροί δημοσιογράφοι τα κάνει όλα στραβά κι ανάποδα (κάπως σαν τον Πόντιο του ανέκδοτου που οδηγεί στο αντίθετο ρεύμα) ―ειδικά αυτό το ασυγχώρητο ότι φτιάχνει "κλειστά συστήματα" έχει καθίσει στο λαιμό πάρα πολλών, συζητήθηκε ξανά εξαιτίας αυτής της αδιανόητης είδησης (πριν ένα χρόνο οι περισσότεροι θα το εκλάμβαναν ως ανέκδοτο).

Ο Σουηδός έφερε στην αντίληψή μου πριν λίγο καιρό το εξαιρετικό blog του Steve Cheney. Η τελευταία του ανάρτηση αναφέρεται στο "μυστήριο" της ανάπτυξης της Apple που περιγράφεται ως "οργανική ανάπτυξη". Διαβάζοντάς την, θαύμασα ακόμα περισσότερο αυτά που έχει καταφέρει αυτή η εταιρία που στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας οι περισσότεροι  είχαν ξεγράψει.

Διαβάστε επίσης τις αναρτήσεις στα ακόλουθα links που εξηγούν καλύτερα από ό,τι άλλο διάβασα τις τακτικές της Apple ανάμεσα στις οποίες και το γιατί δεν θέλει το Flash στα iPhone & iPad:

21/5/10

Συνθέτουν οι υπολογιστές;

Στο άρθρο αυτό του Slate παρουσιάζεται ένα πρόγραμμα υπολογιστή ("Emily Howell"), το οποίο συνθέτει - υποτίθεται ότι του εισάγονται ως δεδομένα παλαιότερες συνθέσεις (όπως τα χορικά του Μπαχ) και αναγνωρίζει σχήματα, τα οποία εν συνεχεία μιμείται και ανασυνθέτει. Ο συνθέτης-προγραμματιστής του (David Cope) ισχυρίζεται ότι δεν είναι ο υπολογιστής που μιμείται τον άνθρωπο, αλλά μάλλον ότι η ανθρώπινη διαδικασία στη σύνθεση μοιάζει με αυτό που κάνει το πρόγραμμα. Ισχυρίζεται, επίσης, ότι όλες οι "μελωδίες" είναι το ίδιο, απλώς τα "δυτικά" αυτιά μας αξιολογούν κάθε τι διαφορετικά. Ουσιαστικά θεωρεί ότι δεν υπάρχει πρωτοτυπία στη σύνθεση, αλλά προσαρμογή στα προγενέστερα ακούσματά μας.

Δεν ξέρω τι έργα έχει παραγάγει αυτό το πρόγραμμα (κάποια δείγματα, των 30 δευτερολέπτων, ακούγονται στο άρθρο) ούτε πως είναι ο μακροδομικός σχεδιασμός μεγαλύτερων κομματιών, ούτε ποιες άλλες ηχητικές παραμέτρους, εκτός από τις 5 που αναφέρει το άρθρο, αξιοποιεί το πρόγραμμα. Και, βέβαια, η τελική αισθητική κρίση του "ανθρώπου" συνθέτη δεν φαντάζομαι ότι μπορεί να αντικατασταθεί από υπολογιστή.

20/5/10

Βρείτε τις διαφορές 2: Μωάμεθ vs. Al Gore

Διαβάζω στο Cnet αυτό το άρθρο για ακόμα μια υστερική αντίδραση φανατικών μουσουλμάνων κατά της ελευθερίας της έκφρασης και το πως από την "Everybody Draw Mohammed Day" καταλήξαμε στην "Everybody Draw Al Gore Day".

To κείμενο αναρωτιέται:
What's the difference between global warming guru Al Gore and the Prophet Mohammed? One is a crazed, religious fanatic, and the other founded Islam.
Εεε συγγνώμη, αν δεν μπορείτε να το βρείτε αλλά η (να πω πολύ σημαντική ή θα με χαρακτηρίσετε υπερβολικό;) διαφορά είναι ότι δεν έχουμε (ακόμα τουλάχιστον) παρανοϊκούς ακτιβιστές οικολόγους να βγαίνουν και να σφάζουν όσους ειρωνεύονται ή κακολογούν τον Al Gore.

Μη τους βάζουμε όλους στο ίδιο τσουβάλι. Τρελός από τρελός έχει διαφορά…

[Η είδηση και από το in.gr]

15/5/10

Μανιχαϊσμός

Ο ταρίφας είχε όρεξη για κουβέντα:

Τι κάνεις;
Είμαι μουσικός.
Τι παίζεις;
Πιάνο.
Α, να σου βάλω να ακούσεις ένα τραγούδι να μου πεις αν έχει πιάνο κι αν μπορείς να το παίξεις;
Άντε βάλε.

Έβαλε κάτι, νομίζω Led Zeppelin, μπορεί να κάνω και λάθος.

Δεν έχει πιάνο.
Περίμενε, παρακάτω είναι… να εδώ.
Α ναι, ε, σιγά το πράμα μια επαναλαμβανόμενη συγχορδία είναι.
Και δε μου λες, είναι σε άσπρα ή σε μαύρα πλήκτρα;
Δεν ξέρω, μπορεί να είναι σε άσπρα και σε μαύρα.
Μαζί; Νόμιζα ότι δε γίνεται να παίζεις την ίδια στιγμή και σε άσπρα και σε μαύρα.

Το περιστατικό μου θύμισε τις σπουδές για πιάνο του György Ligeti. Συγκεκριμένα την 1η (Désordre) και τη 15η (White on white), μια από τις τελευταίες του. Στην Désordre (μια ανάλυση του κομματιού δείτε εδώ), το αριστερό χέρι παίζει πάντα στα μαύρα πλήκτρα και το δεξί πάντα στα άσπρα. H White on white, ένας τροπικός κανόνας (θα μπορούσαμε επίσης να τον εξηγήσουμε ως ένα σχετικά απλό αλγόριθμο, βλ. ανάλυση της Désordre), χρησιμοποιεί σχεδόν αποκλειστικά άσπρα πλήκτρα. Μόνο προς το τέλος "χαλάει" (εντός κι εκτός εισαγωγικών) το εκθαμβωτικό λευκό και εμφανίζονται κάποια λίγα μαύρα σαν καρκινώματα που οδηγούν ταχύτατα στην κατάρρευση του συστήματος. Η τελική συγχορδία εκτός που είναι η καταστροφή όλης της προηγηθείσας διαδικασίας μοιάζει με αναποδογύρισμα της Désordre: το αριστερό χέρι πατάει άσπρα πλήκτρα και το δεξί μαύρα, λες και ο συνθέτης επέστρεψε εκεί από όπου ξεκίνησαν όλα, αλλά τα πάντα είναι πια ανάποδα.



13/5/10

Θέλημα Κυρίου

Το σκάνδαλο με την κακοποίηση ανηλίκων από μέλη της Καθολικής Εκκλησίας συνεχίζει να απασχολεί. Όπως όλοι είχα ακούσει για την υπόθεση αλλά δεν είχα δώσει περισσότερη προσοχή στο θέμα. Ένα κείμενο του Sam Harris όπου παραθέτει αποσπάσματα από καταθέσεις ανθρώπων που κακοποιήθηκαν με έκανε να αναλογιστώ την ηθική των τιμητών της ηθικής.

Δυο παραπομπές

Δυο άσχετες μεταξύ τους παραπομπές:

  • Νομίζω ότι ο Χριστόδουλος είναι η πιο εμβληματική φιγούρα της αριστεράς. Οι αριστεροί φίλοι να αντικαταστήσουν άμεσα το γνωστό κοκκινόμαυρο πόστερ με τον Τσε Γκεβάρα με ένα αντίστοιχο με τον Χριστόδουλο, γιατί τις πάγιες τακτικές και τη νοοτροπία της συντριπτικής πλειοψηφίας της αριστεράς πρέπει να είχε ως έμπνευση και παράδειγμα ο Χριστόδουλος όταν έλεγε την θρυλική πλέον φράση "έωμεν τους νόμους καθεύδειν".
    Σε συνέχεια του κειμένου στο blog των Liberal Daltons που είχα παραπέμψει νωρίτερα, μια απάντηση του ΠΑΜΕ που απλά δίνει δίκιο στην προηγούμενη φράση.


Διαγραφή Θρησκεύματος

9/5/10

Ο Λεωνίδας Καβάκος για την κρίση, τη Λυρική και τους νέους θεσμούς

Συνέντευξη του διάσημου έλληνα βιολονίστα στο "Βήμα". Όσο κι αν τον εκτιμούμε ως καλλιτέχνη, ώρες-ώρες αυτά που λέει είναι άρες-μάρες-κουκουνάρες. Αυτό που χρειαζόμαστε τώρα, όταν προσπαθούμε οικονομικά να βγάλουμε από τη μύγα ξύγκι, είναι και η Ακαδημία Μουσικής;

2/5/10

Δυο ταχυτήτων

[Το κείμενο που ακολουθεί στο μεγαλύτερο βαθμό του είναι μια σύνοψη της εισαγωγής του βιβλίου του David Stubbs, Fear of Music: Why people get Rothko but don't get Stockhausen, το οποίο και σας προτείνω. Όσο μπόρεσα μετέφερα τα παραδείγματα στον ελληνικό χώρο. Πέρα από τις παρατηρήσεις του Stubbs έχω προσθέσει μερικές δικές μου]

Ο Jackson Pollock και ο αφηρημένος εξπρεσσιονισμός ανήκουν στην ιστορία της τέχνης. Θα σας περνούσε ποτέ από το μυαλό να περιγράψετε τη ζωγραφική του Pollock ως "ληγμένο πείραμα" ή τους καμβάδες του "μουτζούρες";

Μουτζούρα

Ακόμα κι αν κάποιος δεν καταλαβαίνει τι είναι ο αφηρημένος εξπρεσσιονισμός και γιατί ο Pollock έφθασε να φτιάξει τη ζωγραφική που έφτιαξε, έχει γίνει κοινό κτήμα το ότι έτσι είναι η σύγχρονη τέχνη.

Μπορεί κάποτε να βρίσκανε αστεία όλα αυτά και επειδή δεν τα καταλαβαίνανε να φτιάχνανε καρικατούρες όπως ο διάσημος ποιητής Φανφάρας της ελληνικής ταινίας ή κάτι ρόλους παλαβών "μοντέρνων" ζωγράφων που μου έρχονται στο νου τώρα με το Νίκο Ρίζο ή το Σωτήρη Μουστάκα που το μόνο που αξίζανε ήταν για μπογιατζήδες (ο saetiger κάνει σε μια ανάρτησή του μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση για το συντηρητισμό που συχνά κρύβει η σάτιρα ― εγώ απλά σας παραπέμπω στον νεοέλληνα νταβατζή της, Λάκη Λαζόπουλο). Σήμερα πάντως το αστείο έχει αναποδογυρίσει. Δεν είναι ότι ξαφνικά όλοι κατάλαβαν τον Εμπειρίκο, τον Εγγονόπουλο και τον Ελύτη και κοιμούνται με τα ποιήματά τους για προσκεφάλι, κανείς όμως πια δε βρίσκει παλαβά τα ποιήματα της Υψικαμίνου. Το πιθανότερο είναι ότι πια θα δυσκολευτούμε να πάρουμε στα σοβαρά αυτόν που αφελώς θα τολμήσει να εκφράσει την δυσαρέσκειά του για τη σύγχρονη τέχνη και την προτίμησή του στην "κανονική ζωγραφική, ξέρετε… με καραβάκια, σπιτάκια, ποταμάκια και δεντράκια". Ίσα-ίσα έχω την εντύπωση ότι όποιος θα εξέφραζε ανοιχτά μια τέτοια άποψη θα παραδινόταν αυτομάτως στην ειρωνεία και τη χλεύη όσων ενδιαφέρονται για τα εικαστικά.

Η φωτογραφία αμέσως πιο κάτω είναι από ένα κορνιζάδικο στο κέντρο της Θεσσαλονίκης (στην Ίωνος Δραγούμη πάνω από την Εγνατία). Το ειρωνικό σχόλιο του βάνδαλου με το μαρκαδόρο είναι ξεκάθαρο και δείχνει αυτό το αισθητικό αναποδογύρισμα που έχει συμβεί στην κοινή γνώμη από την εποχή του ποιητή Φανφάρα.

(Κανονική) Σύγχρονη Τέχνη

Στη μουσική αυτές οι αλλαγές δε συνέβησαν ποτέ. Η συντριπτική πλειοψηφία δε γνωρίζει καν την ύπαρξη της σύγχρονης μουσικής ή μάλλον θεωρεί σύγχρονη μουσική τη Lady Gaga (το "παράδοξο" ότι η αναλογία εικόνας-ήχου σε αυτό που πουλάει είναι 80% εικόνα και 20% ήχος ας το αφήσουμε για άλλη φορά). Στην δε σπανιότατη περίπτωση που κάποιος τυχαία θα πέσει στη μουσική του Ξενάκη, για παράδειγμα, το αντίστοιχο της παραπάνω φράσης-ανέκδοτο για τη ζωγραφική με τα καραβάκια είναι αυτό που συνεχίζει να παραμένει αυτονόητη και αναμενόμενη αντίδραση· κανείς δε θα παραξενευτεί που ο καημένος δε θα αντέξει, θα σιαχτεί και θα αναζητήσει να ακούσει "κανονική μουσική, ξέρετε… με ρυθμό, μελωδίες…". Ούτε κανείς θα αντιληφθεί ότι μουσικά η αισθητική αυτού που έχει αυτή την αντίδραση έχει μείνει κάτα κάποιον τρόπο κολλημένη στην εποχή των παπούδων μας. Μπορεί ο Pollock να μην θεωρείται πια μουτζούρα, αλλά ο Ξενάκης παραμένει θόρυβος.

[Παρέκβαση: έχει πολύ πλάκα ο τρόπος που ο Σουηδός Μάγειρας ξανά και ξανά μένει εμβρόντητος από την ευκολία με την οποία άνθρωποι που δεν έχουν καμία απολύτως μουσική μόρφωση ή καλλιέργεια εκφράζουν τη γνώμη τους για τη μουσική σαν να είναι ειδήμονες. Συνηθίζει να λέει ο Σουηδός ότι αν ήταν για τη ζωγραφική ή κάποια άλλη τέχνη όλοι αυτοί δε θα μιλούσαν τόσο εύκολα, θα το βούλωναν και λίγο συναισθανόμενοι ότι πάνε να μιλήσουν για πράγματα που δεν έχουν ιδέα]

Όμως το πιο ενδιαφέρον είναι ότι αυτή την πλήρη άγνοια για τη σύγχρονη μουσική τη συναντάει κανείς και σε ανθρώπους που κατά τα άλλα η μόρφωση και η καλλιέργεια τους βγαίνει από τη μύτη. Πραγματικά κάνει μεγάλη εντύπωση αυτή η αναντιστοιχία όσων από τη μια μπορεί να σνομπάρουν πχ τα αμερικανικά μπλοκμπάστερς ως προϊόντα χαμηλής αισθητικής και να μην καταδέχονται τίποτα λιγότερο από Peter Greenaway αλλά την ίδια στιγμή το σύνολο της μουσικής που καταναλώνουν είναι το αντίστοιχο αυτού που σνομπάρουν και απορρίπτουν στις άλλες τέχνες.

Κάποτε οι καλλιτέχνες ήταν ενήμεροι για το τι συμβαίνει και στις άλλες τέχνες πέρα από τη δική τους. Σήμερα η συντριπτική πλειοψηφία των εικαστικών έχει κατάμαυρα μεσάνυχτα για τις εξελίξεις στο χώρο της μουσικής. Η εξαίρεση από τη μια είναι να συναντήσουμε έναν ζωγράφο που να ξέρει ποιος ήταν ο Witold Lutosławski και από την άλλη να συναντήσουμε έναν συνθέτη που να μην ξερει ποιος ήταν ο Francis Bacon. Για να το καταλάβουμε καλύτερα, το αντίστοιχο στο χώρο της σύγχρονης μουσικής θα ήταν μουσικοί που οι γνώσεις και το γούστο τους στα εικαστικά θα περιορίζονταν σε κάτι όπως το ακόλουθο:

Το εικαστικό αντίστοιχο της Madonna

Τα τραγελαφικά με τη σύγχρονη μουσική φτάνουν και σε άλλα υψηλά τεμένη όπως η ψυχανάλυση και η… βαριά διανόηση. Εδώ αξίζει να παραθέσω αυτούσιο το κείμενο από το βιβλίο (βίντεο με το σύνολο του David Toop ανέβασα στην προηγούμενη ανάρτηση):
[Experimental music] is forced to flourish, like hyacinths, in the darkness, its practitioners, when fleetingly observed, imagined to be engaged in some sort of morbidly obscure madness. Writer and musician Clive Bell recalls a recent experience, watching David Toop's Laptop Orchestra, a workshop project organised with students of his, whom he encourages in the practice of improvising on computer processed sounds.
"They were invited to play to an audience of psychoanalysts, down in South London", recalls Bell. "They were from various disciplines — Jung, Lacan, Freud. I knew one of them, so I went down too. The idea was that the Laptop Orchestra would play, then there would be some discussion, then they would play again, so that they could talk about the interaction between the group and see if there was anything interesting happening from a psychological point of view. I think the event perhaps wasn't very well set up because nobody explained at the beginning what the group did. And it soon became clear that this audience, this very nice, highly educated audience hadn't got the foggiest idea what was going on. It was a double whammy of ignorance. Not only were they completely unfamiliar with the idea of free improvisation but they'd never seen anyone make music with a laptop. So they couldn't grasp what might be going on there — which I agree is weird, because you can't see what's physically going on. They couldn't get into it at all. And they started talking about it as if it was very freakish, very marginal behaviour they were witnessing. People were even talking in terms of insanity".
It's comical to think of these psychoanalysts fulminating uncomprehendingly, latter day versions of PG Wodehouse's Sir Roderick Glossop, the Harley Street "nerve specialist" who when greeted with alien high jinks of Bertie Wooster's lively circle of young things, ascribes their behaviour to mental disorder. But sad, also, as it signals the lack of recognition afforded to a vast, legitimate, logical, continuing, creative but attention-starved sphere of human activity.

Marginalia:
  • Περιττό να πω πόσο ανόητες είναι διάφορες φτηνές εξυπνάδες του στιλ "σιγά τον Duchamp της μουσικής". Γόνιμος και δημιουργικός διάλογος μεταξύ των τεχνών πάντα υπήρχε και (θέλω να πιστεύω ότι) θα συνεχίσει να υπάρχει. Χαζομάρες αυτού του είδους μπορούν εύκολα να αναποδογυρίσουν (παραμένοντας χαζομάρες), πχ για τον Duchamp "σιγά τον Satie των εικαστικών".  Το μόνο όμως που δείχνουν κάτι τέτοια είναι ένα  έλλειμμα κατανόησης και μια επιφανειακή προσπάθεια επίδειξης.
  • Υπάρχουν βέβαια και οι Stuckists (άραγε αυτό πως θα το αποδίδαμε στα ελληνικά; οι "κολλημένοι";), που ευαγγελίζονται την κανονική ζωγραφική, ξέρετε…