Σημειολογία Λολίτας

Στο μυαλό των περισσότερων το τραγούδι του Cole Porter My heart belongs to daddy έχει το σχήμα που του έδωσε η Marilyn Monroe στο Let's make love. Έτσι, όταν άκουσα την εκδοχή του τραγουδιού όπως φτιάχτηκε για να το τραγουδήσει η Dee Dee Bridgewater, ενθουσιάστηκα. Όχι επειδή ενορχηστρώθηκε για "κλασική" ορχήστρα, με ενθουσίασε η σημειολογία της μουσικής έκφρασης αυτής της εκδοχής.

Η κυρίαρχη διαφορά από την εκτέλεση της Monroe βρίσκεται στο ρυθμό και το tempo. Το tempo είναι πιο αργό, νωχελικό, πιο κουρασμένο, o ρυθμός έχει αντιστοίχως λειανθεί, μαζί με κάθε έντονη αντίθεση και τονισμό· εδώ το παιχνίδι παίζεται στις λεπτομέρειες. Παράλληλα με το ρυθμό η ενορχήστρωση συμβάλλει σε αυτό το ιδιαίτερα nuanced (θα μου συγχωρήσετε την αγγλικούρα), γεμάτο λεπτοκαμωμένες καμπύλες και νάζι στιλ. Μια σειρά λοιπόν από παρόμοια στοιχεία (η ερμηνεία της Bridgewater φυσικά συμβάλλει πάρα πολύ σε αυτό) φτιάχνουν μια πιο "εσωτερική" εκδοχή αυτού του τραγουδιού. Είναι ταυτόχρονα πιο αθώο και πιο σκοτεινό.

Στους στίχους τα λεκτικά υπονοούμενα διαδέχονται το ένα το άλλο. Σε αντίθεση με την κραυγαλέα εκτέλεση της Monroe όπου η μουσική είναι εξωστρεφής, φάτσα-φόρα προκλητική, ετούτη είναι γεμάτη μουσικά υπονοούμενα και προσμονή.

Προσέξτε πχ πως ξεκινάει: πάνω από την χνουδωτή νότα ενός κλαρινέτου, ένα ντροπαλό, όλο ανυπομονησία pizzicato χτυπάει το δάχτυλο στο τραπέζι καθώς μετράει την ώρα που δε λέει να περάσει με τίποτα. Αυτός ο γεμάτος υπονοούμενα και προσμονή παλμός θα εμφανιστεί ξανά παρακάτω, μεταμορφωμένος βέβαια, πχ ως μια γρήγορα επαναλαμβανόμενη νότα στη μαρίμπα ή ένα τρέμολο-φτερούγισμα στα έγχορδα.

Αυτό που ακολουθεί αμέσως μετά είναι ακόμα πιο χαρακτηριστικό. Ξεκινάει ένα σχήμα συνοδείας. Το στιλ αυτού του σχήματος παραπέμπει σε αφελές παιδικό τραγούδι. Δίνονται διάφορα στοιχεία που δείχνουν προς αυτό πχ η χρήση του μεταλλόφωνου παραπέμπει σε μουσικό κουτί ή κάποιο άλλο παιδικό παιχνίδι. Γενικότερα το ίδιο το σχήμα της συνοδείας παραπέμπει σε κάτι σχετικό. Όμως υπάρχει μια σκιά πάνω από αυτό το αθώο παιδικό τραγούδι. Την εντύπωση αυτή δημιουργεί η μεγάλη απόσταση που υπάρχει ανάμεσα στην ψηλότερη γραμμή του σχήματος (φλάουτο-μεταλλόφωνο) και τις υπόλοιπες γραμμές. Οι υπόλοιπες γραμμές κινούνται σε μεσαία προς χαμηλή περιοχή. Δεν υπάρχουν ενδιάμεσες γραμμές που να συνδέουν, δημιουργείται ένα χάσμα ανάμεσα σε αυτό που προβάλλεται και σε αυτό που είναι.

Παρατηρήστε πως τονίζεται συνεχώς η απόσταση αυτή μεταξύ της μελωδικής γραμμής και του μπάσου που την ακολουθεί ως σκιά κάθ’ όλη τη διάρκεια του τραγουδιού. Νομίζω ότι είναι ένα από τα κλειδιά αυτής της εκδοχής. Για παράδειγμα η σχέση, η απόσταση ανάμεσα στη φωνή και το μπάσο στο ρεφρέν. Υπάρχει ψηλή περιοχή, υπάρχει χαμηλή περιοχή, αλλά η μεσαία περιοχή σχεδόν δεν υπάρχει, ή αν υπάρχει ακούγεται περισσότερο ως ενίσχυση του μπάσου παρά ως κάτι ανεξάρτητο.

Συνολικά οι χειρισμοί του ενορχηστρωτή φτιάχνουν μια περίεργη αλλά πολύ ενδιαφέρουσα ηχητική εικόνα. Μοιάζει σα να πρόκειται για το “τι απέγινε η λολίτα;” Χρόνια μετά την πρώτη δυναμική εκδοχή την ξανασυναντούμε· αυτή συνεχίζει να τραγουδά την ίδια μελωδία· ο χρόνος από τη μια την έχει προδώσει, έχει γεράσει, από την άλλη της έχει δώσει εμπειρία και πονηριά που δεν είχε πρώτα. Ο ρυθμός, η ζωντάνια και η ένταση έχουν υποχωρήσει, αλλά αυτή είτε επειδή δεν το έχει καταλάβει είτε επειδή δε θέλει να το δεχτεί, εξακολουθεί να κάνει αυτό που ξέρει…

Εν τέλει οι διαφορές στις δυο εκτελέσεις προκύπτουν εξαιτίας των διαφορετικών προτερημάτων κάθε ερμηνεύτριας τα οποία κάθε εκδοχή προσπαθεί να εξυπηρετήσει. Στην περίπτωση της Monroe έπρεπε να πουληθεί περισσότερο η εικόνα ―με άλλα λόγια εκείνη η εκδοχή ήταν κατά κύριο λόγο ένα οπτικοακουστικό αντικείμενο και η μουσική ήταν μόνο ένα μέρος του. Στην περίπτωση της μεγαλύτερης σε ηλικία Bridgewater η φωνή της οποίας δε θα έπειθε ως μπεμπέκα έπρεπε να βρεθεί κάποιος τρόπος για να λειτουργήσει η χροιά της φωνής με τη μουσική και το κείμενο ―πρόκειται επομένως για πιο καθαρά, πιο εστιασμένα μουσικό αντικείμενο (καθώς αυτό ήταν και το τελικό προϊόν).