Εδώ και δεκαετίες έχει επικρατήσει μια μουσική μονοκαλλιέργεια. Οι περισσότεροι δεν έχουν έρθει σε επαφή κι έτσι δε μπορούν διαχειριστούν άλλες μουσικές μορφές πέρα από το τραγούδι. Αν τους βάλεις μια μουσική που κρατάει σημαντικά περισσότερο από 3-4 λεπτά (όσο δηλ. είναι η τυπική διάρκεια ενός τραγουδιού) αρχίζουν να δυσφορούν. Ειδικά αν αυτή η μουσική δεν έχει κάποιο κείμενο που να παρακολουθούν και να τους οδηγεί σα μπούσουλας. Ακόμα, η εικόνα, ένα στοιχείο τελείως ξένο με τον ήχο, χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο για να βοηθήσει (το ρήμα εντός κι εκτός εισαγωγικών) την ακρόαση.
Πιο χαρακτηριστική είναι η όλο και πιο συχνή αντικατάσταση στην καθομιλουμένη των λέξεων "μουσικό κομμάτι" ή "κομμάτι" ή και της ίδιας της λέξης "μουσική" με τη λέξη "τραγούδι". Δεν είναι καθόλου λίγες οι φορές που θυμάμαι ανθρώπους να χρησιμοποιούν τη λέξη τραγούδι για μουσική που δεν τραγουδιόταν και δεν χρησιμοποιούσε τον λόγο ή την ανθρώπινη φωνή. Το τραγούδι είναι το default, οποιαδήποτε άλλη μουσική μορφή δεν είναι παρά κάποιος εξωτικός και υπό εξαφάνιση συγγενής του τραγουδιού.
Πέρα από αυτό κάτι που μου κάνει εντύπωση και βρίσκω ότι είναι ενδεικτικό της μουσικής καλλιέργειας είναι ο τρόπος που οι περισσότεροι μιλούν για τη μουσική (τα τραγούδια) που τους αρέσει/σουν. Ενώ συνήθως τα πράγματα που μας αρέσουν είμαστε σε θέση να τα υπερασπιστούμε, να εξηγήσουμε γιατί μας αρέσουν, ποια είναι τα στοιχεία εκείνα που μας συγκινούν, όταν φτάνει η ώρα της μουσικής το λεξιλόγιο φτωχαίνει απότομα και επικρατεί γενική μουγγαμάρα. Η συζήτηση και τα “επιχειρήματα” περιορίζονται σε επιφωνήματα και φράσεις που απλώς δείχνουν το βαθμό, την ένταση της συγκίνησης για μια μουσική. “Μ’ αρέσει - δε μ’ αρέσει, τα σπάει, είναι τέλειο, είναι χαζομάρα” κτλ
Αν υπάρχει η ανάγκη να εξηγηθεί καλύτερα η συγκίνηση αυτή, καθώς λείπουν τα κατάλληλα εργαλεία που θα επιτρέψουν να γίνει λόγος για τον ήχο καθαυτό, η συζήτηση στρέφεται αναγκαστικά στους στίχους. Έτσι συχνά παρατηρώ ανθρώπους να προσπαθούν να εξηγήσουν τι τους αρέσει σε ένα τραγούδι προσπαθώντας απλώς να εξηγήσουν τους στίχους. Όμως ένα τραγούδι δεν είναι ποίηση, είναι κατά κύριο λόγο μουσική. Και είμαι σίγουρος ότι σε αυτό που τους συγκινεί η μουσική παίζει τουλάχιστον εξίσου σημαντικό ρόλο, διαφορετικά απλώς θα απαγγέλλανε τους στίχους.
Για την ώρα πάντως η “εξήγηση” των περισσότερων μπροστά στη μουσική συγκίνηση παραμένει στο βρεφικό: “Άκου, άκου, πω πω τι τραγουδάρα, τι μελωδία, τι λέει ο άνθρωπος!”
Δε θυμάμαι τώρα τον τίτλο ή ακριβώς ποια ήταν η υπόθεση της ταινίας ―όσο μπορώ να θυμηθώ ήταν μια χαζοκωμωδία του '80 με τη Bette Midler. Υπήρχε μια χαρακτηριστική σκηνή. Κάποιος που υποδυότανε τον στερεοτυπικό τεξανό καράβλαχο και βρισκόταν σε ένα ξενοδοχείο πολυτελείας όπου από τα ηχεία ακουγόταν κάποια new age παπαριά ρωτούσε: "Αυτό που ακούμε είναι κλασική μουσική, έτσι;" Στο κενό και σνομπ βλέμμα της τύπισας στην οποία είχε απευθύνει την ερώτηση συμπλήρωνε μόνος του με αυτοπεποίθηση: "Το κατάλαβα· δεν έχει στίχους".
5 σχόλια:
Πολύ ωραίο το θέμα της ανάρτησης. Θυμάμαι να έχω εμπλακεί σε μία παρόμοια συζήτηση και να προσπαθώ να πείσω κάποιους μη μουσικούς πως σημαντικότερο ρόλο παίζει η μουσική και μικρότερο ρόλο ο στίχος και δεν το κατάφερνα με τίποτα. Ακόμα και το γνωστό επιχείρημα, πως υπάρχουν δημοτικά τραγουδία σε διαφορετικούς λαούς με την ίδια μελωδία και διαφορετικούς στίχους, γεγονός που αποδεικνύει πως η μουσική είναι επιδρά σε ένα βαθύτερο και ισχυρότερο συγκινησιακό επίπεδο δεν τους έπειθε με τίποτα.
Σε ένα παλιότερο άρθρο σου πολύ ωραία έθετες το ζήτημα της περιορισμένης μουσικής πληροφορίας στα τραγούδια της ποπ μουσικής. Συνήθως οι εκφράσεις που επικαλείσαι στην ανάρτηση έχουν να κάνουν είτε με ένα σόλο της κιθάρας, με την ένταση, είτε με κάποιο ρυθμικό σχήμα. Να προσθέσω στις εκφράσεις και τα "χάνομαι" ή "με ταξιδεύει", όπως επίσης τα μόνιμο σχόλιο για τη κλασική μουσική είναι πως "τους ηρεμεί" και βέβαια όσοι ακούνε κλασική μουσική είναι γενικώς ήρεμοι άνθρωποι.
Να τελειώσω με μια εμπειρία. Έβαλα σε μία φίλη να ακούσει ένα κονσέρτο για πιάνο του Μότσαρτ και με ρώτησε πως δε βαριέμαι που είναι συνέχεια το ίδιο. Μου ήρθε να της απαντήσω πως σε δέκα μέτρα ενός κονσέτρτου υπάρχουν περισσότερες εναλλαγές από ό,τι σε ολόκληρα τραγούδια που ακούει εκείνη, αλλά περιορίστηκα να της πω πως για μένα είναι πολύ πλούσιο σε εναλλαγές.
Εξαιρετική ανάρτηση
Όπως ξέρεις οι περισσότεροι φίλοι μου δεν είναι μουσικοί, ούτε ακούνε κλασική/σύγχρονη μουσική, γενικά αποφεύγω το σινάφι μας όπως ο διάολος το λιβάνι.
Έχω παρατηρήσει λοιπόν ότι ακούνε αρκετά διαφορετικά. Μου είχε κάνει εντύπωση που χαρακτηρίζανε ένα κομμάτι που ήταν σε ελάσσονα κλίμακα χαρούμενο κι εύθυμο. Μάταια προσπαθούσα να τους εξηγήσω το βασικό δίπολο είναι μείζονα κλίμακα = η καλή χαρά, ελάσσονα = η στενοχωρημένη θλίψις. Μέχρι που κατάλαβα που εστιάζανε και από προερχόταν η αίσθηση που τους είχε δημιουργηθεί. Δεν ακούγανε την αρμονία, δεν τους έλεγε τίποτα, ακούγανε το ρυθμό. Αν ρυθμός ήταν γρήγορος κι έντονος τότε το κομμάτι ήταν χαρούμενο και το ανάποδο.
Τόσοι αιώνες λειτουργικής τονικότητας, τόσα αριστουργήματα του δυτικού πολιτισμού σα να μη συνέβησαν ποτέ…
Νομίζω πως με τέτοιους ανθρώπους η συννενόηση είναι αδύνατη. Και δεν το εννοώ υποτιμητικά. Απλώς είναι τόσο ριζικά διαφορετικός ο τρόπος ακρόασης που η επικοινωνία καθίσταται αδύνατη.
"με τέτοιους ανθρώπους";
δεν είναι εγκληματίες, βρε Σουηδέ…
σίγα, δεν έγραψα και "με τέτοια υποκείμενα". Μάλλον έπρεπε να το διορθώσω "με αυτούς τους ανθρώπους"
Δημοσίευση σχολίου