Δυο ενδεικτικά παραδείγματα:
Η πρώτη κίνηση από το κοντσέρτο για πιάνο του Alexander Scriabin, ένα συνθέτη που οι μεν συμπατριώτες του τιμούν δεόντως, αλλά που εκτός Ρωσίας έχω την εντύπωση ότι τιμάται όπως του αξίζει μόνο από έναν αρκετά μικρότερο κύκλο. Ο Scriabin είναι από τα σημαντικότερα ονόματα μαζί με τον Schoenberg και τον Debussy της μετάβασης στη μουσική του 20ου αιώνα (στο έργο του παρακολουθεί κανείς με εκπληκτική και σπάνια καθαρότητα την πορεία προς την ατονικότητα, το πως φτάσαμε στην ατονικότητα). Το κοντσέρτο είναι έργο της πρώτης περιόδου με εμφανείς τις επιρροές των μεγάλων ρομαντικών του πιάνου και ειδικά του Chopin. Ο Rimsky-Korsakov το είχε κράξει για την έλλειψη φαντασίας στην ενορχήστρωσή του. Νομίζω όμως ότι απέτυχε να δει τις αρετές αυτής της μουσικής. Όσο για το ενορχηστρωτικό του τάλαντο, ο Scriabin το έδειξε αργότερα σε έργα όπως το Ποίημα της έκστασης και ο Προμηθέας.
Ακούμε πρώτα την εκτέλεση με τον Boulez και τη Συμφωνική του Σικάγο, σολίστ ο Anatol Ugorski.
Ακολουθεί η εκτέλεση που προτιμώ με τον Alexander Lazarev, τη Συμφωνική του BBC και σολίστ τον Nikolai Demidenko.
Αφτιά έχετε, δεν θα πω περισσότερα για τις εκτελέσεις εδώ (αν θέλετε συζητούμε στα σχόλια). Το μόνο που έχω να εκφράσω είναι η απορία μου γιατί αυτό το εκπληκτικό έργο είναι ελάχιστα γνωστό.
Το δεύτερο και ακόμα πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα (εδώ δεν υπάρχει η δικαιολογία ότι κάποια πράγματα γίνανε κατά την κρίση και τις επιθυμίες του σολίστ) είναι η 2η Συμφωνία Δωματίου του Arnold Schoenberg. Μη σας μπερδεύει η τονική γλώσσα, πρόκειται για έργο της ώριμης περιόδου του συνθέτη.
Και πάλι πρώτα ακούμε τον Boulez να διευθύνει το Ensemble InterContemporain
Και κατόπιν τον Frederik Prausnitz να διευθύνει την New Philharmonia Orchestra.
Από τη δεύτερη αυτή σύγκριση τονίζω κυρίως το ότι ο Boulez φαίνεται μην καταλαβαίνει ή να μην ξέρει τι να κάνει με τις λεκτικές πληροφορίες της παρτιτούρας πχ το Con fuoco που δίνει ο Schoenberg στη 2η κίνηση (ομοίως στον Scriabin αγνοούνται σκανδαλωδώς όλα τα più mosso και meno mosso ― τα ακούτε στην άλλη εκτέλεση ― αλλά ας πούμε ότι αυτό το έγκλημα μπορεί να οφείλεται και στον πιανίστα). Ακούμε ένα πολύ καθαρό και τακτοποιημένο ήχο που όμως υστερεί σημαντικά στο φραζάρισμα και την έκφραση. Προτιμώ χίλιες φορές την πιο "βρώμικη" εκτέλεση του Prausnitz γιατί νομίζω ότι ως μουσική έκφραση βρίσκεται πιο κοντά στο πνεύμα του συνθέτη. Ο Boulez ως μαέστρος είναι πολύ αποστειρωμένος για τα γούστα μου.
Από τη δεύτερη αυτή σύγκριση τονίζω κυρίως το ότι ο Boulez φαίνεται μην καταλαβαίνει ή να μην ξέρει τι να κάνει με τις λεκτικές πληροφορίες της παρτιτούρας πχ το Con fuoco που δίνει ο Schoenberg στη 2η κίνηση (ομοίως στον Scriabin αγνοούνται σκανδαλωδώς όλα τα più mosso και meno mosso ― τα ακούτε στην άλλη εκτέλεση ― αλλά ας πούμε ότι αυτό το έγκλημα μπορεί να οφείλεται και στον πιανίστα). Ακούμε ένα πολύ καθαρό και τακτοποιημένο ήχο που όμως υστερεί σημαντικά στο φραζάρισμα και την έκφραση. Προτιμώ χίλιες φορές την πιο "βρώμικη" εκτέλεση του Prausnitz γιατί νομίζω ότι ως μουσική έκφραση βρίσκεται πιο κοντά στο πνεύμα του συνθέτη. Ο Boulez ως μαέστρος είναι πολύ αποστειρωμένος για τα γούστα μου.
12 σχόλια:
Γιατί με αρέσει ο Boulez:
Για τους λόγους που δεν σου αρέσει. Δεν το ενδιαφέρουν οι αρετές του έργου ή επειδή είναι αποστειρωμένος.
Είναι γεγονός ότι πότε στις ερμηνείες του δεν αναδείκνυει ο ίδιος τις αρετές του οποιουδήποτε έργου, προσπαθεί να παρουσιάσει την μουσική εντελώς ουδέτερα που μπορεί σε πολλούς να φανεί παγερό και αποστασιοποιημένο (η χρήση του όρου αποστειρωμένου είναι ίσως πιο βαριά αλλά πετυχημένη).
Παρόλα αυτά, έχω παρατηρήσει ότι αυτή η προσέγγιση του, μπορεί να αφήσει το ακροατή να ανακαλύψει και να δημιουργήσει (ή και να φανταστεί;) την δική του προσωπική αντίληψη για τι εκφράζει το έργο.
Σίγουρα οι ερμηνείες άλλων μπορεί να φέρνουν υψηλότερες εκφραστικές παρεμβάσεις και διαπίστωσα μάλιστα πως κάποιων των μυαλό πηγαίνει πολύ παραπέρα και εκει που δεν το περίμενα. Άλλος λόγος θαυμασμού.
Αλλά και αυτό που καταφέρνει ο Boulez είναι αξιοθαύμαστο.
Για τα ορχηστρικα του Scriabin (τι τέλεια έργα). Svetlanov και δεν ξέρω αν ηχογράφησε το κονσέρτο για πιανο (για να ψαχτώ...)
Για τον παραπάνω λόγω εκτιμώ αρκετά τον Boulez ως μαέστρο.
Δουλειά ενός μουσικολόγου, ενός θεωρητικού, ενός αναλυτή είναι να είναι "αποστειρωμένος" ή αποστασιοποιημένος ή ό,τι σχετικό. Ο μουσικός κάνει ερμηνεία, δεν αποστασιοποιείται, ζει, μέσω του η σκέψη του συνθέτη ζωντανεύει. Εκτός κι αν θεωρήσουμε ότι η συνθετική πρόθεση είναι πάντα αποστασιοποιημένη και αποσκελετωμένη.
Πως θα καταλάβει από μόνος του ο ακροατής περί τίνος πρόκειται, αν κανείς δεν του το λέει;
Οι λεκτικές περιγραφές που συστηματικά αγνοεί ή παραποιεί ο Boulez πάντως είναι μέρος της παρτιτούρας.
Τι σόι "αντικειμενική" εκτέλεση είναι αυτή που αποφασίζει ότι ο συνθέτης δεν ήξερε τι έγραφε και γι' αυτό κομμάτι των οδηγιών που έδωσε μπορούμε να το αγνοούμε;
Δεν είναι κακό το ερέθισμα να δημιουργήσεις δική σου άποψη. O Boulez το κάνει αυτό, τουλάχιστο σε μένα. Είναι ερμηνεία αυτό δεν είναι, να σου πω δεν ξέρω, διότι ούτε μουσικός είμαι, ούτε μουσικολόγος είμαι. Ακροατής είμαι και είναι θέμα για μένα εμπειριών ακρόασης.
Ερώτηση ψιλοάσχετη: Αν ο μουσικός κάνει ερμηνεία, ο ερμηνευτής τι κάνει;
Πιάσε αν θέλεις το θέμα στο μέλλον σε ξεχωριστή ανάρτηση. Θα το διάβαζα με ενδιαφέρον.
Μουσικός είναι και ο μαέστρος.
Προφανώς θα εννοείς ποιος ο ρόλος του μουσικού ορχήστρας ερμηνευτικά σε σύγκριση και σε σχέση με έναν σολίστ ή έναν μαέστρο.
Αυτό ανήκει στα χωράφια του chef που προς το παρόν εκεί στην ξενιτιά που είναι έχει πολλά τρεχάματα και δεν φαίνεται να καταφέρνει να βγάλει συνεννόηση με το συνεργείο πότε να του κάνουν σύνδεση για να έχει net (α ρε μάγειρα, φέξε μου και γλίστρησα είσαι). Πολύ ωραίο θέμα πάντως! Μόλις φτιάξει η σύνδεση θα τον χώσουμε να μας τα πει.
Neco,
αν έχεις διάθεση ρίχνεις μια ματιά σε αυτή την παλιότερη ανάρτησηΣτην αρχή της 2ης παραγράφου δίνεται έμμεσα μια εξήγηση για το πως Boulez έφτασε σε αυτή την προσέγγιση και παράκατω γίνεται μια κριτική για το γιατί αυτή δε λειτουργεί σε όλες τις περιπτώσεις όπως πχ στα παραδείγματα που φέρνω σε αυτή την ανάρτηση.
Pantws akousa prosfata mia ekth Mahler me ton Boulez kai aporw pws den shkw8hka na fygw.
To prohgoumeno sxolio den ekfrazei th genikh mou apopsh gia ton Boulez. Gia paradeigma 8ewreitai poly kalh h hxografhsh tou Parsifal me ton Levine. To preludio den to antexw me tipota etsi opws to kanei. Karakitsato einai. Protimw sth sygkekrimenh periptwsh thn anagnwsh tou Boulez
Ase gia to Internet mou fainetai pws 8a prepei na akyrwsw to symbolaio. De bgazw akrh pia
Απλώς υπενθυμίζω προς αποφυγήν παρεξηγήσεων ότι δεν απορρίπτω τελείως τον Boulez (εξάλλου και ο τίτλος αυτό λέει). Ο έλεγχος του ήχου που κάνει και αυτά που προσέχει δεν είναι κάτι που πρέπει να θεωρούμε λίγο ή κατώτερο. Είναι η βάση από όπου πρέπει να ξεκινάει κανείς, χωρίς αυτά τα υπόλοιπα δε γίνονται. Απλά πολύ συχνά αυτό μόνο του δε φτάνει. Κι εμένα μου αρέσουν κάποια Webern που έχω μαζί του, αλλά ο Webern μπορεί να θεωρηθεί ο συνθετικός του πρόγονος, οπότε είναι αναμενόμενο εκεί να έχει μεγαλύτερη ευαισθησία.
Ως λάτρης του έργου του Boulez, πιστεύω πως η προσέγγισή του σε όσα έργα έχει διευθύνει πρέπει να κρίνεται σ' ένα γενικότερο πλαίσιο κι όχι απλά με τη λογική απλά μιας άλλης εκτέλεσης λ.χ. της 3ης συμφωνίας του Mahler εν μέσω μιας πλειάδας εκτελέσεων όπως του Horenstein, του Bernstein, του Kubelik ή του Chailly.
Πιστεύω πως ο "μαέστρος" Boulez (και κατ' επέκταση οι εκτελέσεις του) δεν μπορεί να κριθεί, αν διαχωριστεί από το "δημιουργό" Boulez κι από τη γενικότερη συνθετική προσφορά του στη σύγχρονη μουσική. Είναι ενδεικτικά εξάλλου και τα έργα που έχει επιλέξει να διευθύνει (με εξαιρέσεις βέβαια όπως "Το Δαχτυλίδι" ή η "Φανταστική Συμφωνία").
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η 9η του Mahler, η οποία υπό το πρίσμα του Boulez αποκτά την υπόσταση ενός έργου ορόσημου, το οποίο σήμανε την απαρχή μιας νέας εποχής στη μουσική κι αναμφίβολα επηρέασε βαθιά τους πρωτοπόρους της σειριακής μουσικής, όπως ο Schoenberg.
Για το εν λόγω έργο, στην εκτέλεση π.χ. του Bernstein ακούει κανείς τον αθεράπευτα ρομαντικό Mahler σε μια εκτέλεση υπερπλήρη από συναίσθημα. Αντίθετα, στην εκτέλεση του Boulez, μπορεί κανείς να διακρίνει πως ο -κατά τη γνώμη μου- κορυφαίος συνθέτης συμφωνικής μουσικής της όψιμης ρομαντικής εποχής προτείνει ένα νέο δρόμο για την ίδια την τέχνη του, χωρίς αυτό να σημαίνει έλλειψη συναισθήματος. Για το λόγο αυτό εξάλλου ο Boulez δεν εκτέλεσε έργα π.χ. του Brahms στα οποία ταιριάζουν περισσότερο οι μαλθακές υπερσυναισθηματικές προσεγγίσεις πολλών συναδέλφων του.
Πιστεύω πως ο Boulez διευθύνει τα έργα που επιλέγει με βάση το πνεύμα της εποχής που έδρασε ως συνθέτης. Ο Mahler του Abbado μπορεί να είναι πολύ πιο εκφραστικός κι αισθαντικός, όμως ο αναλυτικός Mahler του Boulez είναι ο Mahler του 20ου (γιατί όχι και του 21ου) αιώνα. Ο Boulez δεν μπορεί να κριθεί μόνο ως μαέστρος, χωρίς να ληφθεί υπόψη η προσφορά του ως συνθέτη. Κι επειδή αναφέρθηκα στο Mahler, προτιμώ την ακρίβεια του Boulez, από τις φανφάρες του Bernstein (που είναι μια σαφώς προσωπική προσέγγιση του Bernstein). Αυτά λαμβάνοντας υπόψη ότι ελάχιστοι κατάφεραν να είναι και ακριβείς και ευαίσθητοι και πιστοί στην παρτιτούρα και αναλυτικοί ταυτόχρονα, ίσως μόνο ένας μου έρχεται στο μυαλό, ο μέγιστος Carlos Kleiber.
Δημοσίευση σχολίου