Η μεγάλη φασαρία

Θυμάμαι τη Σώτη Τριανταφύλλου να λέει σε μια συνέντευξή της ότι ως λαό μας αρέσει να φωνάζουμε, ότι κάνουμε σα κακομαθημένα που προσπαθούν να τραβήξουν την προσοχή. Παρά τη γενίκευση νομίζω ότι έχει δίκιο.

Ο Γιάννης Χρήστου ήταν ένας ιδιαίτερα ταλαντούχος συνθέτης. Από τις ιστορίες που διηγούνται για αυτόν άνθρωποι που τον ήξεραν έχω επίσης σχηματίσει την εικόνα μιας εκρηκτικής και ακραίας προσωπικότητας. Το πρώτο πράγμα που θα μου έρθει στο μυαλό όταν ακούσω το όνομά του είναι αυτό το εκστατικό σύστριγκλο, η εκτός ελέγχου μανία, που είναι και το σήμα κατατεθέν της μουσικής του.

[Αναρωτιέμαι τι θα έλεγε ο Eduard Hanslick αν ζούσε και γνώριζε τα έργα της τελευταίας περιόδου του Χρήστου. Εκεί ο Χρήστου φτάνει σε μια μεταμουσική. Ο ήχος τον ενδιαφέρει αποκλειστικά ως το μέσο με το οποίο θα προκαλέσει μια σειρά (από ακραίες) συναισθηματικές μεταπτώσεις στο ακροατήριό του. O Hanslick με του οποίου το δοκίμιο Vom Musicalisch-Schönen ουσιαστικά ξεκινά η συζήτηση περί αισθητικής στη μουσική, επέμενε ότι ο σκοπός της μουσικής δεν είναι να αναπαριστά συναισθήματα, ότι η (αισθητική) αξία ενός μουσικού έργου είναι έμφυτη στις σχέσεις του ηχητικού υλικού του χωρίς την ανάγκη αναφοράς σε κάποιο εξωμουσικό context: "Ένα δάσος μπορεί να προκαλεί αίσθημα σκιερής δροσιάς, αλλά δεν αναπαριστά το συναίσθημα της σκιερής δροσιάς".]

Σκέφτομαι λοιπόν ότι και ο Χρήστου εξέφρασε αυτό που λέει η Τριανταφύλλου, την ανάγκη μας για φασαρία και δράμα. Ας έχουμε πάντως υπόψη στην άκρη του νου μας ότι αυτή η υπερβολή που τόσο φαίνεται ότι μας συγκινεί και μας εντυπωσιάζει, σε κάποιους άλλους μπορεί να προκαλεί απορία ή να είναι απωθητική. Έχει τύχει να παρακολουθήσω συναυλία με έργα Χρήστου με παρέα ξένων φίλων (όλοι τους είχαν σχέση με σύγχρονη μουσική). Οι αντιδράσεις τους στη μουσική του ήταν αρνητικές, αμηχανία ή δυσφορία για όλη αυτή την ανεξήγητη (προαιώνια) φασαρία.

UPDATE:

Ας πω πιο καθαρά αυτό που θέλω. Ακούω συχνά διάφορες εξηγήσεις για το γιατί ο Χρήστου και το έργο του δεν είναι περισσότερο γνωστά διεθνώς. Πέρα από τον πρόωρο και απρόσμενο θάνατό του που σίγουρα συνέβαλλε πολύ, οι υπόλοιπες εξηγήσεις τείνουν στο διόλου συμπαθές είδος της συνωμοσιολογίας κατά του ενδόξου ημών έθνους.

Ο Χρήστου είναι από τους μεγαλύτερους συνθέτες μας, απλά σκέφτομαι μήπως είναι συνθέτης τοπικής σημασίας, μήπως το έργο του αφορά περισσότερο εμάς παρά ένα διεθνές κοινό.

Και κάτι ακόμα (με κίνδυνο να παρεξηγηθεί το ανακάτεμα): πριν μερικά χρόνια είχαμε στείλει στη Eurovision την Άννα Βίσση με ένα πράμα που έβγαινε στη σκηνή και χτυπιόταν αλύπητα. Θεωρούσαμε ότι το άσμα και η ερμηνεία ήταν αμφότερα θεϊκά και πέσαμε από τα σύννεφα όταν στο τέλος πατώσαμε. Η εξήγησή μας και τότε κατέφυγε σε σενάρια συνωμοσίας, οι χώρες του βορά είχαν συνασπιστεί και δε συμμαζεύεται. Το ενδεχόμενο απλά να μην άρεσε στους άλλους η επί σκηνής αυτοϊκανοποίηση της αοιδού, δεν μας πέρασε από το νου διότι αυτό το σκούζω-μέχρι-να-μου-βγει-το-λαρύγγι-στο-χέρι για εμάς ήταν ένδειξη ότι η ερμηνεύτρια "τα έδινε όλα".

Δεν εννοώ φυσικά ότι η Βίσση κι ο Χρήστου είναι το ίδιο, αλλά ότι σε τελείως διαφορετικά επίπεδα έχουν εκφράσει αυτή την πλευρά μας.