Φθινοπωρινή Σονάτα

Είμαι αρκετά σίγουρος ότι αν ρωτήσουμε ―τους εγχώριους τουλάχιστον― κριτικούς κινηματογράφου (ξέρετε τώρα, Δανίκες και ΣΙΑ) γιατί ο Μπέργκμαν ονόμασε την ταινία του "Φθινοπωρινή Σονάτα", θα πάρουμε διάφορες απαντήσεις παρα-φιλολογικής/φιλοσοφικής φλυαρίας (συγγνώμη …"ανάλυσης") αλλά πάντως όχι την σωστή (και πολύ απλή) απάντηση διότι η ταινία έχει ακριβώς φόρμα σονάτας. Δεν βρίσκω δα τόσο τραγικά πολύπλοκο και δύσκολο το να γνωρίζει κανείς τι είναι η φόρμα σονάτα (μια από τις δυο βασικές φόρμες της κλασικής μουσικής ― η άλλη είναι η παραλλαγή) και να μπορεί να την αναγνωρίσει. Κάτι τέτοιο θα έπρεπε να θεωρείται γνώση γενικής παιδείας.

Γενικεύοντας κάπως μπορούμε να πούμε ότι σε μια σονάτα διακρίνονται τρία "στάδια", τρεις ενότητες. Στο πρώτο, την "έκθεση" μας παρουσιάζονται διαδοχικά (σε παράθεση) δυο θέματα, δυο ιδέες. Στο δεύτερο, την "ανάπτυξη" δημιουργείται ένα είδος διαλόγου ανάμεσα στις ιδέες αυτές· οι ιδέες συντίθενται ή αντιπαρατίθενται, συγκρούονται. Στο τρίτο στάδιο την "επανέκθεση" οι ιδέες επανέρχονται στην ξεχωριστή τους αρχική κατάσταση. Παρότι πρόκειται για τις ίδιες οντότητες η διαδικασία της ανάπτυξης τις έχει φωτίσει και έχει αποκαλύψει στοιχεία που αρχικά ίσως δεν βλέπαμε, δεν υποψιαζόμασταν.

Αυτό συμβαίνει και στην ταινία του Μπέργκμαν. Τα δυο θέματα/ιδέες είναι η μάνα και η κόρη.

Γιατί τα θυμήθηκα τώρα όλα αυτά; Έχω τους λόγους μου…