Το (πραγματικό) μυστικό του Μπαχ

Με την ανάρτηση αυτή εγκαινιάζουμε μια νέα κατηγορία αναρτήσεων. Ποιους αφορούν αυτές οι αναρτήσεις; Κατ' αρχήν εμάς τους ίδιους κι από εκεί και πέρα πιθανόν όποιον άλλον τη βρίσκει με τα ίδια πράγματα που αρέσουν και σε μας.

Πριν από χρόνια γνωστός μου μου σύστησε να πάρω και να διαβάσω "Το μυστικό του Μπαχ" του Philippe Delelis. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα στο στιλ των πονημάτων του Dan Brown. Στο βιβλίο αυτό μια απίστευτη συνωμοσία έχει στηθεί και κρύβεται πίσω από ένα από τα πιο γνωστά έργα του Μπαχ. Συγκεκριμένα σύμφωνα με το βιβλίο στο θέμα της "Μουσικής Προσφοράς" (Musikalisches Opfer, BWV 1079) του Μπαχ κρύβεται ένα τρομερό μυστικό που οδηγεί στο θάνατο όσους το εντοπίσουν και επιχειρήσουν να το αποκαλύψουν. Όλα ξεκινούν και κρύβονται σύμφωνα πάντα με το βιβλίο σε μια "ανωμαλία", σε κάτι εξαιρετικά ασυνήθιστο που υπάρχει στη μελωδία του βασιλικού θέματος. Τι είναι αυτό; Υπάρχει, λέει, το διάστημα έβδομης ελαττωμένης που δεν εμφανίζεται σε καμιά άλλη μελωδία σε οποιοδήποτε άλλο έργο του Μπαχ. Και σα να μη φτάνει αυτό, το συγκεκριμένο διάφωνο διάστημα δεν λύνεται αλλά η διαφωνία που φτιάχνει παραμένει. Γιατί να κάνει ο Ιωάννης Σεβαστιανός κάτι τέτοιο, αν όχι για να κρύψει, να κωδικοποιήσει μια τρομερή αλήθεια;

Με ελάχιστα βιβλία έχω ξενερώσει και νευριάσει τόσο έντονα όσο με αυτό. Το διάβασα μόνο από απορία για να δω που το πήγαινε, όσο όμως προχωρούσα τόσο περισσότερο συγχυζόμουν. Όλο το βιβλίο στηρίζεται σε πράγματα που δεν ισχύουν. Ούτε η έβδομη ελαττωμένη κάνει την μοναδική της εμφάνιση στο θέμα αυτό, ούτε παραμένει άλυτη. Τίποτα από αυτά δεν ισχύει και όσο περισσότερο ο συγγραφέας μπλέκει και στηρίζει την ιστορία του επάνω σε αυτά τόσο περισσότερο εκτίθεται. Δεν χρειάζεται καν κάποιο σπουδαίο θεωρητικό μυαλό να καταλάβει ότι γράφει απίστευτες μπούρδες· και ο τελευταίος δασκαλάκος των θεωρητικών μπορεί να το βεβαιώσει. Υπάρχουν ουκ ολίγα μυστικά ή καλύτερα σημεία με δύσκολη θεωρητική ερμηνεία στη μουσική του Μπαχ, απλά το θέμα της Μουσικής Προσφοράς δεν είναι από αυτά· ούτε βέβαια θα βρει κανείς πίσω από αυτά τα σημεία διεθνείς συνωμοσίες και πλεκτάνες. Παρόλο που αυτό μπορεί να χαλάει τα σχέδια σε επίδοξους σεναριογράφους blockbuster, τα μουσικά κείμενα του Μπαχ κάθε άλλο παρά βαρετά είναι για τους θεωρητικούς και τους μουσικούς αναλυτές. Μπορεί να συναντήσει κανείς μέσα σε αυτά πλήθος συναρπαστικών αινιγμάτων (αρκεί να είναι αρκούντως μουσικό geek).

Αυτό το σαββατοκύριακο κάνω babysitting την ανηψιά μου και για αυτό κυλάει πολύ αργά (το όποιο πατρικό μου ένστικτο εξαντλείται σε τρία-τέσσερα τέτοια σαββατοκύριακα το χρόνο). Έτσι όταν το απόγευμα τηλεφώνησε ο μάγειρας να ρωτήσει τη γνώμη μου για ένα σημείο που τον προβλημάτιζε με χαρά καταπιάστηκα με αυτό. Πάρκαρα τη μικρή στον υπολογιστή να παίζει Sims 3 (άλλο που δεν ήθελε), έβαλα κάτω την παρτιτούρα και σε λίγο τα τηλεφωνήματα με το μάγειρα έδιναν κι έπαιρναν: Μήπως αν το θεωρήσουμε έτσι, είναι καλύτερα; Πως όμως ακούγεται αυτό; Μήπως το ένα, μήπως το άλλο, καταλήξαμε σε κάποια συμπεράσματα.

Να τα βάλω στη σειρά. Το ερώτημα του μάγειρα ήταν το εξής: τι γίνεται στα τέσσερα τελευταία μέτρα (μ. 57-60) στην Corrente της πρώτης Παρτίτας του Ιωάννη Σεβαστιανού; Λύνεται το φα της διάφωνης συνήχησης του μέτρου 57; Που και πως; Το απόσπασμα που αναφέρομαι φαίνεται αμέσως παραπάνω αλλά καλύτερα να δείτε όλη την κίνηση καθώς θα έχετε έτσι μια συνολική εικόνα της μουσικής και του υλικού που χρησιμοποιεί ο Μπαχ. Παρτιτούρα της 1ης Παρτίτας μπορείτε να βρείτε εδώ. Αν θέλετε μας λέτε τι νομίζετε ότι συμβαίνει στα μέτρα αυτά. Θα γράψουμε κι εμείς τι σκεφτήκαμε και τι εξηγήσεις δώσαμε λίγο αργότερα.