14/7/09

Γιατί δεν αντέχω τον Barenboim ή αλλιώς: Βερολίνο 2

Είχα την τύχη ή την ατυχία, όπως το δει κανείς, τα τελευταία χρόνια να παρακολουθήσω αρκετές συναυλίες του Daniel. Από μικρός τον θυμάμαι, σε δίσκους βινυλίου του πατέρα μου. Δε μου άρεσε η φάτσα του, τέρμα. Μου προκαλούσε μια έμφυτη αποστροφή. Το τελευταίο διάστημα είχα αρχίσει ήδη να γίνομαι καχύποπτος. Όλο και περισσότερο έβγαινα απογοητευμένος από τις συναυλίες του. Ώσπου σε μία αναγκάστηκα να φύγω πριν να τελειώσει. Δεν αντεχόταν πια αυτό το πράγμα.

Ας τα πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ο Δανιήλ ξεκίνησε ως ένα εξαιρετικό ταλέντο. Και ίσως να είναι αυτή τη στιγμή ο πιο ταλαντούχος μουσικός στον κόσμο. Λένε πως αρκεί να κοιτάξει για μερικά δευτερόλεπτα μια παρτιτούρα και την έχει αποστηθίσει μέχρι και την παραμικρή λεπτομέρεια. Είναι επίσης ισχυρή καλλιτεχνική προσωπικότητα. Ανέλαβε την Staatsoper του Βερολίνου, αποκατέστησε πολύ από τη χαμένη της αίγλη και αυτή τη στιγμή την ελέγχει σχεδόν πλήρως. Αλλά αυτό που του λείπει παντελώς είναι το μεγαλείο. Και αυτό προσπαθεί να το αναπληρώσει κάνοντας την παρουσία του μονίμως αισθητή. Ίσως γι' αυτό να μου είναι τελικά τόσο εκνευριστικός. Όπως είχε πει ένας γνωστός, πρέπει κάποιος να του δώσει μία βεβαίωση πως είναι ο διάδοχος του Φουρτβαίνγκλερ. Ίσως τότε να ησυχάσει.

Αλλά όλα αυτά είναι προσωπικά, πάμε στα καθαυτό μουσικά. Οι συναυλίες του είναι ένα συνεχές mf. Μια συνεχής βαβούρα. Καμία αίσθηση κίνησης των φωνών. Αυτό που υποτίθεται ότι δείχνει είναι η große Linie που θα έλεγε ο συγχωρεμένος ο Celibidache, αλλά και αυτήν την καταλαβαίνει με όρους φασαρίας. Είναι μακράν ο πιο αυτάρεσκος μαέστρος που έχω δει. Αυτό που τον ενδιαφέρει είναι η αυτοπροβολή και η αυτοϊκανοποίηση. Πού το ξέρω θα με ρωτήσετε; Είναι αυτό που ακούω κάθε φορά στις συναυλίες του. Πότε δεν πήγα σε κάποια και να έφυγα συγκινημένος. Η συναυλία που αποτέλεσε την οριστική ρήξη ήταν όταν τον άκουσα πρόσφατα να διευθύνει τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Σκάλας του Μιλάνου στην Φανταστική Συμφωνία. H Ορχήστρα βαρούσε αλύπητα σα να ήτανε καμιά όπερα Βέρντι και ο Barenboim χοροπηδούσε στο πόδιουμ σα να πρόκειται για καμιά συμφωνία Μπραμς. Φανταστείτε σούργελο. Και εδώ είναι το βασικό πρόβλημά του. Όλα θέλει να τα φέρει στα δικά του μέτρα, να τα κάνει να ταιριάξουν στο γερμανικό ρομαντικό ιδεώδες, όπως το πρέσβευε το ίνδαλμά του ο Φουρτβαίνγκλερ. Μόνο που ο Barenboim, παρά το μοναδικό του ταλέντο , δεν παίζει σε αυτήν την κατηγορία. Ε, λοιπόν δεν άντεξα αυτό το masturbazione mentale και σηκώθηκα και έφυγα πριν από το τέλος και ούτε που το ξανασκέφτηκα.

Πρόσφατα βρεθήκαμε με τον μούργο ύστερα από πρόσκληση του Waldorf στο Βερολίνο για μια εβδομάδα. Να 'σαι καλά ρε Waldorf, ανοίξαν τα αυτιά και τα μάτια μας, με αυτά που είδαμε και ακούσαμε. Η πρώτη συναυλία που παρακολουθήσαμε ήταν με τη Φιλαρμονική του Βερολίνου υπό τον Barenboim σε έργα Richard Strauss και Elliot Carter. Ο Waldorf ως πιο σοφός δεν καταδέχτηκε να μας ακολουθήσει σε αυτή τη συναυλία. O Barenboim στο στοιχείο του. Το πρώτο κομμάτι ήταν ο Don Juan του Strauss. Τόσο κενό και τόσο φτηνό δεν το έχω ξανακούσει το έργο. Λίγο πριν από το τέλος έχει μια GP και τελειώνει με συγχορδίες πιτσικάτο σε PP. Τόσο άθλια γενική παύση δε θυμάμαι να έχω ξανακούσει και καμιά από τις συγχορδίες δεν ήταν μαζί εξαιτίας του τρόπου που διηύθυνε. Μετά το τέλος του κομματιού κοιταχτήκαμε με τον rowlf με αηδία. Να μη σχολιάσω τον τρόπο που διηύθυνε τα έργα του Carter,όπου αν η ορχήστρα έπαιζε ακριβώς όπως κουνούσε τα χεράκια του ο Barenboim τα έργα δε θα τελείωναν ποτέ. Αν είχαμε τη δυνατότητα να ακούσουμε τη Φιλαρμονική του Βερολίνου με άλλον μαέστρο μάλλον δε θα πηγαίναμε σε αυτή τη συναυλία. Ήταν κρίμα να ακούμε αυτήν την ορχήστρα να παίζει έτσι. (Ευτυχώς μέσα στην εβδομάδα ετοίμαζε ο Sir Simon το Götterdämmerung, πήγα στις πρόβες, ο μούργος δεν ακολούθησε, έχει αλλεργία και πήγαν τα αυτιά μου στη θέση τους. Άλλο πράγμα να ακούς το Trauermarsch από τη BPhil)

Συνεχίζεται...

Επιμύθιο
Πρόσφατα ο παπάρας - επιτέλους το είπα και ξεθύμανα - ήρθε στην Αθήνα με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Σκάλας του Μιλάνου και έπαιξε τη Φανταστική Συμφωνία. Ο parsifal έγραψε ένα σχετικό post και από αυτά που περιγράφει είμαι σίγουρος πως ήταν μια από τα ίδια.

7 σχόλια:

Rowlf είπε...

Πρώτον, ψάχνω να δω στις διεθνείς ειδήσεις που έγινε σεισμός εκεί πάνω. Δε μπορεί, για να καθίσεις να γράψεις πρέπει να γκρεμίστηκαν πολλοί φούρνοι, μάγειρα.

Δεύτερον, ψεύδεσαι ασύστολα. Εγώ βρε δεν ήρθα στις πρόβες από το Λυκόφως; Ολόκληρη μισή πρόβα άντεξα (περίπου)! Τέτοιο σκουντούφλημα είχα χρόνια να κάνω. Και μετά που έφυγα στη μέση είχα την έμπνευση να πάω να δω το αρχαιολογικό, το μουσείο της Περγάμου και τον καθεδρικό (που είναι όλα κοντά) και που ήταν εξίσου βαρετά! (Καλά ο Dom απ' έξω είναι εντυπωσιακότατος, αλλά μέσα … χρρρ… ζζζ… έκανα το λάθος να ζητήσω και audio guide που αποδείχτηκε τελικά περισσότερο κατήχηση και κήρυγμα από τον πάστορα παρά ξενάγηση γκρρρ…)

Τρίτον, ΟΚ, κι εγώ νευρίασα πολύ άσχημα (αλλά πολύ άσχημα) με τον Barenboim, αλλά πες τα έργα που ακούσαμε ή τουλάχιστον για τον Pahud. Δεν πήγε στράφι όλη η συναυλία. Το πρόγραμμα της συναυλίας ήταν απίστευτα δύσκολο από κάθε πλευρά. Strauss: Don Juan & Till Eulenspiegel και Carter: κοντσέρτο για φλάουτο & Διάλογοι για πιάνο και ορχήστρα (δηλ. επίσης κοντσέρτο). Ο Carter πάτησε φέτος τα εκατό και παίζεται πολύ.
Το κοντσέρτο για φλάουτο είναι γραμμένο για τον Pahud (συμπαραγγελία της Berliner, της συμφωνικής της Βοστώνης και κάποιου ακόμα φορέα ― δε θυμάμαι τώρα ― για τα εκατόχρονα, ήταν στην πρώτη παρουσίασή του στην Ευρώπη). Όταν λέμε ότι είναι γραμμένο για αυτόν: το έργο είναι σε μια κίνηση. Η γραμμή του φλάουτου είναι ένα ασύλληπτο moto perpetuo. Ο φλαουτίστας ξεκινάει και δεν παίρνει ανάσα παρά μόνο στο τέλος. Η ορχήστρα μπαίνει και βγαίνει επάνω στη γραμμή του φλάουτου. Ευτυχώς που ήταν ο Pahud. Αγνοήσα την ορχήστρα (πραγματικά ήθελα να τον χτυπήσω τον Barenboim στο συγκεκριμένο έργο, πως κρατήθηκα και δε πάτησα καμιά κραυγή "ρε ουστ από 'κει" είναι θαύμα). O Pahud πάντως Θεός! Ίσως το καλύτερο φλάουτο αυτή τη στιγμή στον κόσμο.

Rowlf είπε...

Για το κοντσέρτο για πιάνο να μη μιλήσω καλύτερα, με νευρίασε και ο πιανίστας εκεί. Ας του πει κάποιος να μην ξαναπιάσει ΠΟΤΕ σύγχρονη μουσική στα χέρια του, διότι ανάθεμα κι αν καταλαβαίνει τι γίνεται. Δεν έχει βιμπράτο σαν του Mahler ο Carter, χρυσέ μου. Ούτε τα crescendi γίνονται όπως στον Brahms. Κάνε τη χάρη στη μουσική και σε μας. Έλεος δηλαδής!

Κατά τα άλλα όπως ακριβώς τα λέει ο μάγειρας. Ο τύπος δεν αντέχεται. Δεν είναι μαέστρος, είναι αυτόματος πιλότος ορχήστρας. Κουνάει τα χέρια (που και το μέτρημά του δηλαδή είναι όπως το έθεσε ένας γνωστός: σαν τη λωρίδα της Γάζας, ποτέ δεν είσαι σίγουρος σε ποια μεριά βρίσκεσαι, μην είμαι στο ένα, στο δυο, στο τρία…?) για να πάει η ορχήστρα μαζί. Και αφού η ορχήστρα ήταν Φιλαρμονική του Βερολίνου πήγαινε και παραπήγαινε. Αλλά όταν ο μαέστρος δε ζητάει ΤΙΠΟΤΑ από τους μουσικούς, δε θα πάρει και τίποτα. Τα έργα απλά θα διεκπεραιωθούν, θα παιχθούν οι νοτούλες η μια μετά την άλλη. Κάποτε οι νοτούλες θα τελειώσουν και θα πάμε όλοι σπίτια μας. Ε και; Γι' αυτό συμβαίνει αυτό το συνεχές μέτζοφόρτε που περιγράφει ο μάγειρας. Κανένας δεν πιέζει, δε ζητάει από τους μουσικούς να βγάλουν κάτι παραπάνω. Το εύρος των εντάσεων και της έκφρασης συρρικνώνεται στο αυτοματοποιημένο μέσο όρο αντίληψης του κάθε μουσικού. Ο μαέστρος δεν έχει κάνει τη δουλειά του.

Λοιπόν τα λέει ο μάγειρας, τα ξαναλέω κι εγώ: δεν ακούσαμε ένα πραγματικό ξέσπασμα της ορχήστρας γιατί κανείς δεν ζήτησε κάτι τέτοιο, δεν ακούσαμε ένα πιανίσσιμο από την ορχήστρα γιατί κανείς δεν το ζήτησε κτλ κτλ Το σημείο που περιγράφει ο μάγειρας ήταν το πιο χαρακτηριστικό: ο Strauss κάνει μια άκρως εντυπωσιακή κορύφωση, ένα δραματικό crescendo που μεταμορφώνεται σε μια απελπισμένη κραυγή. Διακόπτεται απότομα πάνω στην αποκορύφωσή του και ακολουθεί μια γενική παύση που σκοπό έχει να διατηρήσει, να κάνει ακόμα πιο έντονη την ένταση αυτού του ξεσπάσματος. Κατόπιν η μουσική καταρρέει. Για να πετύχει αυτό κάποιος πρέπει να το σχεδιάσει και να το διδάξει στους μουσικούς. Δεν πρόκειται να το κάνουν τόσοι άνθρωποι μαζί χωρίς κάποιον να καθοδηγεί και να ελέγχει και την πιο μικρή λεπτομέρεια. Ακούσαμε ένα κούφιο, χωρίς εσωτερική ένταση και ενέργεια crescendo. Και μια ανούσια σιωπή. Μετά η μουσική δεν κατέρρευσε (να καταρρεύσει από τι; δεν είχε πάει και πουθενά για να καταρρεύσει) απλά ξεφούσκωσε σα σουφλέ που κάθισε και οι μουσικοί πάσχιζαν να καταλάβουν ποιον χρόνο τους έδειχνε ο φουσκωμένος διάνος, μπας και πετύχουν μια συγχορδία όλοι μαζί. Όταν μουσικοί όπως αυτοί της Φιλαρμονικής του Βερολίνου έχουν πρόβλημα να παρακολουθήσουν το που έχει πάει το χεράκι σου, τότε πρέπει να καταλάβεις ότι κάτι δεν πάει καθόλου καλά με τη διεύθυνσή σου.

mahler76 είπε...

τα αμιγώς μουσικά δεν τα κατάλαβα άλλα κι εγώ δεν ενθουσιάστηκα που τον άκουσα στο Ηρώδειο. Ίσως να φταίνε βέβαια και τα έργα διότι το κοντσέρτο δεν το ήξερα και δεν μου είπε κάτι και η φανταστική όσες φορές κι αν έχω προσπαθήσει να την ακούσω πεθαίνω από βαρεμάρα. Τελικά καλύτερη βραδιά ήταν αυτή με τον Πεντερέτσκι από όσες παρακολούθησα φέτος σε μέγαρο και φεστιβάλ.

Rowlf είπε...

Mahler,
το 3ο Beethoven είναι (δικαίως) από τα πιο γνωστά και συχνότερα παρουσιαζόμενα κοντσέρτα για πιάνο και είναι …Beethoven δηλ. αριστούργημα. Τώρα αν το ακούσεις με τον οδοστρωτήρα τι να σου αρέσει;

Μου το θύμησες τώρα, πάω να το ακούσω με Richter/Muti που είναι απλά άφθαστοι.
— Statler, δικό σου (είναι από τα αγαπημένα του πορώνεται).

Ανώνυμος είπε...

Απόψεις, σχολές και αντιπαραθέσεις για το στυλ. Σε κάποιους μπορεί να αρέσει, παρόλο που φαίνεται να είναι ντεμοντέ. Εγώ προσωπικά τον συμπαθώ και αυτά περί Φουρτβαγλερισμού κ.λπ τα ακούω βερεσέ, διότι αυτός ο τεράστιος μουσικός ονόματι Φουρτβένγκλερ απλά δεν πλησιάζεται. Έχει όμως την δικιά του ιστορία και πολύ μεγάλη προσφορά σε πολλά επίπεδα ομολογουμένως.

Προσωπικά δεν θα πήγαινα να ακούσω την συναυλία στην Αθήνα διότι το ρεπερτόριο-ορχήστρα-μαέστρος κατά κάποιο δεν μου καθόταν. H Φανταστική του στο Σικάγο κάθε άλλο παρά Φανταστική ήταν, μάλλον φανταχτερή θα την έλεγα. H παλαιότερη του εκδοχή με την Orchestre de Paris ήταν πολύ καλύτερη από του Σικάγου αλλά απλά "καλή". Οπότε προσωπικά δεν θα πήγαινε. Να ήταν o Sir Colin να τρέξω με τα χίλια. Είχα φυσικά την τύχη να το ακούσω και με τον Pretre και την Φιλαρμονική της Βιέννης σε μια εξαιρετική ερμηνεία.

Το 3ο κονσέρτο για πιάνο είναι το αγαπημένο από τα του Beethoven. Τόσο αγαπημένο που θα ήθελα να το δω με σολίστ και μαέστρο σε ένα πρόσωπο. Πότε δεν με συγκίνησε αυτό με οποιονδήποτε σολίστ.

Mutti με Richter? Με Philharmonia... To θυμάμαι το είχαμε βινύλιο και διερωτόμαι: Γιατί δεν το έχω σε CD; Πως μου ξέφυγε;

Rowlf είπε...

Neco,
τι από αυτά που γράφουμε είναι "άποψη" και στιλ; Είναι άποψη το ότι δεν πήγαιναν μαζί οι μουσικοί; (ε τότε πολύ avant-garde σχολή πια είναι ο τύπος και δεν το πιάσαμε). Μήπως ήταν η ιδέα μας κιόλας; Ποιος ευθύνεται για αυτό το πράγμα; Οι μουσικοί ή ο αρχιμουσικός;

Ανώνυμος είπε...

...