Charisma X

Κατάφερα και βρήκα χρόνο να παρακολουθήσω χθες το πολύ ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ της Έφης Ξηρού για τον Γιάννη Ξενάκη με τίτλο "Charisma X". Το φιλμ προβλήθηκε στα πλαίσια του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Μετά το τέλος της προβολής ακολούθησε συζήτηση με τη σκηνοθέτρια, που όμως δεν παρακολούθησα.

Όπως το κατάλαβα πρόθεση της ταινίας ήταν να παρουσιάσει το έργο μέσα από τον άνθρωπο. Υποθέτω ότι μια τέτοια προσέγγιση μπορεί να είναι πολύ πιο προσιτή και να εξηγεί πολύ καλύτερα τη μουσική του Ξενάκη στο γενικό κοινό που μπορεί να μην είναι εξοικειωμένο με τη σύγχρονη μουσική και για το οποίο συχνά ειδικά ο Ξενάκης μπορεί να μην είναι προσβάσιμος.

Έτσι έγινε προσεκτική επιλογή συγκεκριμένων έργων που κατά κάποιον τρόπο μπορούσαν να συνδεθούν με τον άνθρωπο και τη ζωή του. Πχ μπορεί σύμφωνα με την ταινία να εντοπίσει κανείς μέρος της προέλευσης της αγριότατης δύναμης της μουσικής του συνθέτη σε μνήμες που έχουν να κάνουν τόσο με τον πόλεμο και τα περιστατικά γύρω από τον τραυματισμό του όσο και με μνήμες και νόστο του άγριου ελληνικού τοπίου και φωτός που στερήθηκε ο εξαναγκασμένος σε εξορία Ξενάκης.

Αληθινά και ανθρώπινα και συγκινητικά όλα αυτά και καμιά αντίρρηση δεν έχω για τον τρόπο που επέλεξε να προσεγγίσει τον Ξενάκη η σκηνοθέτης, αλλά δε μπορεί να μην περνάει από το μυαλό μου το ερώτημα αν υπάρχει άλλος σύγχρονος (ή και όχι μόνο σύγχρονος) συνθέτης που το έργο του να μοιάζει τόσο αποκομμένο από την προσωπική ζωή του δημιουργού του.

Αφήνω την ταινία κατά μέρος. Υπάρχουν κάποια πράγματα που κάπως με στενοχωρούν. Στην χώρα αυτή δε μοιάζουμε να έχουμε καταλάβει ότι ο Ξενάκης είναι ένας συνθέτης εξίσου σημαντικός με (αν όχι σημαντικότερος από) τον Bach, τον Mozart, τον Beethoven. Ναι, για συνθέτη αυτού του μεγέθους μιλάμε, ας το καταλάβουμε κάποτε. Όχι, εμείς προτιμούμε κάποιον σαν τα μούτρα μας. Όταν φτάνω να αναλογίζομαι αυτά τα πράγματα άθελα θυμάμαι ως κοντράστ μια σειρά εκδηλώσεων για τον Ξενάκη που είχε επιμεληθεί το ΙΕΜΑ στη Θεσσαλονίκη το 1997 στα πλαίσια της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. Ο συνθέτης μας είχε τιμήσει με την παρουσία του, εμείς όχι. Στις δυο πρώτες από τις τέσσερις εκδηλώσεις (η πρώτη ήταν μια παράσταση χορού σε χορογραφία της Έρσης Πίττα που χρησιμοποιούσε το "Légende d'Eer", το έργο που έγραψε ο Ξενάκης για τα εγκαίνια του Centre Georges Pompidou και η δεύτερη ένα ρεσιτάλ πιάνου του Ερμή Θεοδωράκη με όλα τα έργα για σόλο πιάνο του συνθέτη) εκτός από τον Ξενάκη ήταν ζήτημα να ήμαστε στην αίθουσα ακόμη καμιά δεκαριά άνθρωποι. Για την τρίτη συναυλία που ήταν με έργα μουσικής δωματίου επιστρατεύτηκαν για να γεμίσει η αίθουσα οι σύνεδροι κάποιας συνάντησης της Διεθνούς Μουσικής Εταιρείας (ή κάτι τέτοιο, που να θυμάμαι τώρα) που συνέβαινε να συνέρχεται εκείνες τις ημέρες στην πόλη. Έτσι μπορεί οι κλασσικοί μουσικοί να μην καταδέχτηκαν να δείξουν τη μούρη τους αλλά ήρθαν με το ζόρι η Τάνια Τσανακλίδου, ο Κατσαρός και άλλοι Έλληνες και ξένοι συνάδελφοι της ελαφράς μουσικής. Η τέταρτη συναυλία είχε γκραν σουξέ, ήταν με έργα για ορχήστρα (δε θυμάμαι αν ήταν η ΚΟΘ ή η ΔΟΘ που τα κατακρεούργησε) και είχε πέσει σύρμα και οι μουσικοί της ορχήστρας είχαν κουβαλήσει έκαστος το μισό του σόι και γέμισε η αίθουσα. Και όλα αυτά σε μια σειρά επίσημων προγραμματισμένων εκδηλώσεων της Πολιτιστικής που έγιναν για να τιμήσουν τον συνθέτη.

Ελπίζω να μην γίνομαι μίζερος καθώς σας γράφω για όλα αυτά. Είναι πράγματα που με πονάνε. Αν βρίσκεστε στη Θεσσαλονίκη υπάρχει, νομίζω, ακόμα μία προβολή του Charisma X που μπορείτε να προλάβετε, την Τρίτη 17 Μαρτίου. Αν ο Ξενάκης και το έργο του μοιάζουν απρόσιτα, ίσως η ταινία να σας βοηθήσει να αρχίσετε να καταλαβαίνετε κάποια πράγματα για τη συγκλονιστική μουσική του. Αν πάλι γνωρίζετε και αγαπάτε τη μουσική του νομίζω ότι έχει μεγάλο ενδιαφέρον να παρακολουθήσετε τόσο το σπάνιο αρχειακό υλικό όσο και συνεντεύξεις ανθρώπων που γνωρίζουν καλά τη μουσική και τον άνθρωπο. Αν πάλι είστε στην Αθήνα μπορείτε να επισκεφτείτε στο Ωδείο Αθηνών μια εγκατάσταση πολυμέσων για τον Ξενάκη και τη μουσική του που συνδιοργανώνουν το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και το ΙΕΜΑ. Η έκθεση αυτή θα διαρκέσει ως τις 30 Ιουνίου.

Ακούμε το προαναφερθέν έργο, παραγγελία για τα εγκαίνια του Centre Georges Pompidou, "Ο μύθος του Ηρός":

La légende d'Eer.mp3