21/10/09

The Eight Great Suites

Ο καλός μας ο Σ.Π.Ρ. ζήτησε να γράψω για τον Handel. Όμως τι ακριβώς να γράψω; Υπάρχουν ιστορίες της μουσικής που μπορεί κανείς να ανατρέξει για να βρει πληροφορίες για τον συνθέτη. Δεν είναι δα και κανένας άγνωστος.

Καθώς ο Σ.Π.Ρ. κάνει/έκανε πιάνο (τελείωσες βρε ή ακόμα;) θα προτιμήσω να υπενθυμίσω ότι πέρα από την φωνητική μουσική (όπερες, ορατόρια κτλ) και τα άλλα πασίγνωστα έργα του συνθέτη για μεγαλύτερα σύνολα, υπάρχει και η μουσική δωματίου και πιο συγκεκριμένα η μουσική για πληκτροφόρα (ο Handel ήταν εκπληκτικός δεξιοτέχνης).

Το θέμα το έχουμε θίξει ξανά: θεωρώ απαράδεκτο το ότι η μουσική αυτή (μαζί με τη μουσική πολλών άλλων σημαντικών συνθετών της περιόδου) έχει εξοριστεί από την επίσημη διδακτέα ύλη που ορίζει το υπουργείο για τη σχολή του πιάνου (από ολόκληρο το μπαρόκ δίνει Μπαχ, Μπαχ και πάλι Μπαχ ― και ο οποίος έτσι όπως διδάσκεται αποσπασμένος από την υπόλοιπη εποχή του καταντάει μπάχαλο). Πως να το κάνουμε; Αλλιώς θα παίξεις τις Σουίτες του Μπαχ, αν το μόνο πράγμα που έχουν δει τα ματάκια σου είναι Σουίτες Μπαχ και αλλιώς αν δεις και Σουίτες άλλων συνθετών της περιόδου ώστε να σχηματίσεις μια γενικότερη εικόνα, ένα context. Πέρα από αυτό δεν καταλαβαίνω: είναι καλύτερες οι Σουίτες του Μπαχ από τις Σουίτες του Χαίντελ ή του Ραμώ;

Ίσως η σημαντικότερη μουσική για πληκτροφόρα του Handel να είναι οι Οκτώ Σουίτες για Τσέμπαλο (Eight Great Suites) ή αλλιώς 1ος κύκλος από Σουίτες (HWV 426-433). Για τις Σουίτες αυτές ο Handel χρησιμοποίησε έναν αριθμό ήδη έτοιμων, παλιότερων κομματιών μαζί με καινούρια μουσική. Στην πρώτη έκδοση του 1720 εξηγεί πως συγκέντρωσε το υλικό του και αφιερώνει τον 1ο αυτό κύκλο στη νέα του πατρίδα, την Αγγλία:
I have been obliged to publish Some of the following lessons because Surrepticious and incorrect copies of them had got abroad. I have added several new ones to make the Work more usefull which if it meets with a favourable reception: I will Still proceed to publish more reckoning it my duty with my Small talent to Serve a Nation from which I have receiv'd so Generous a Protection.
Βάζω αμέσως να ακούσουμε δυο από αυτές και προτρέπω τον Σ.Π.Ρ. να ψάξει να βρει παρτιτούρες για να τις ανακαλύψει καλύτερα. Παίζει ο Murray Perahia, από τους πολύ αγαπημένους πιανίστες του Εξώστη.

Ξεκινούμε με τη 2η Σουίτα σε Φα μείζονα HWV 427. Υπάρχει ένα στοιχείο σε σχέση με την τονικότητα στη Σουίτα αυτή που την κάνει εξαιρετικά ενδιαφέρουσα (καθώς μάλιστα πρόκειται για μπαρόκ). Μπορείτε να βρείτε την ιδιαιτερότητά της; (για να μην πεταχτεί κανένας μάγειρας εξαιρώ τα muppets από το κουίζ). Στην αρχική της μορφή η Σουίτα είχε πέντε μέρη. Η πέμπτη κίνηση τελικά χρησιμοποιήθηκε ως πρελούντιο στη Σουίτα HWV 442 του δεύτερου κύκλου.






Και κατόπιν ακούμε την 5η Σουίτα σε Μι μείζονα HWV 430. Ειδικά στις ντουμπλ της Άριας ο Perahia με κάνει να ανατριχιάζω κάθε φορά που τον ακούω. Η Σουίτα αρχικά είχε ένα εισαγωγικό πέρασμα με αρπισμούς. Η Άρια είναι γνωστή ως "The Harmonious Blacksmith". Ο περίεργος αυτός τίτλος (που δεν είναι του Handel) οδηγήσε σε μια σειρά από urban legends για την προέλευσή του.




13 σχόλια:

Ρωμανός Σκλαβενίτης-Πιστοφίδης είπε...

Ευχαριστώ!
Σιγά μην τελειώσω το πιάνο -.-!
Έχω ακόμα.... και ούτως ή άλλως δε θέλω και να το τελειώσω. είναι τόσος ο καταναγκασμός... πόσα ακόμα κομμάτια που δε μου αρέσουν πρέπει να παίξω!
Έτσι, πήρα στροφή και αποφάσισα να το συνεχίσω σε ιδιαίτερα, όπου θα έχω λόγο σχετικά με τα κομμάτια που θα μαθαίνω! ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ

Άκουσα αρκετά από αυτά που ανέβασες. Μόλις βρω χρόνο, θα διαβάσω και την ανάρτηση!
Και πάλι ευχαριστώ!

SK είπε...

Ευχαριστώ κι εγώ - ο Handel είναι από τους αγαπημένους μου συνθέτες.
Ώστε υπάρχει "επίσημη διδακτέα ύλη που ορίζει το υπουργείο για τη σχολή του πιάνου"? Για φαντάσου!...

Rowlf είπε...

@ Σ.Π.Ρ.
Παρακαλώ.
Ελπίζω να σου άρεσαν οι Σουίτες.

@ SK
Ω ναι, υπάρχει και αυτό. Αν δεν κάνω λάθος η τελευταία φορά που αναθεωρήθηκε το πρόγραμμα σπουδών από το ΥΠΠΟ (το οποίο είναι υπεύθυνο για τα ωδεία) ήταν στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας. Η προηγούμενη αναθεώρηση από αυτή ήταν κάπου στις αρχές του 1950. Με αυτό το ρυθμό η επόμενη μπορεί να γίνει κάπου προς το 2040.

un certain plume είπε...

Το πρώτο μέρος ξεκινά σε φα μείζονα και καταλήγει σε λα ελάσσονα!

Τι κερδίζω;

Rowlf είπε...

Ακριβώς, plume.

Κερδίζεις και πάλι την εκτίμησή μου (θα μου πεις τι να την κάνεις αυτήν).

Πέρα από την πλάκα η σουίτα αυτή αρχίζει να κεντρίζει όλο και περισσότερο την περιέργειά μου.

1η κίνηση ξεκινά σε ΦΑ καταλήγει σε λα.
2η σαφέστατα σε ΦΑ.
3η σε ρε (αλλά ξεκινά και τελειώνει με τη δεσπόζουσα ήτοι ΛΑ).
4η σε ΦΑ.

Βέβαια είναι και το γεγονός ότι οι σουίτες αυτές συγκεντρώθηκαν σα ενιαία έργα κάτω από περίεργες συνθήκες, αλλά και πάλι…

Το μυστικό πρέπει να κρύβεται στην 1η κίνηση, η οποία ίσως τελικά θεωρήσουμε ότι είναι σε λα (ένεκα η ρημάδα η μονοτονικότητα). Για να είμαι ειλικρινής ανάλυση δεν έχω κάνει, ούτε έχω ψάξει μέχρι στιγμής να δω τι υπάρχει από βιβλιογραφία για το έργο, just an educated guess.

mahler76 είπε...

Ξεκίνησα την μέρα μου ακούγοντας όλα τα φινάλε από την όπερα Maria Stuarta στο youtube και τώρα διαβάζω για τον Handel. Εγώ τι κερδίζω? (εκτός από μια θέση στο Σισμανόγλειο με την Έφη Θώδη ίσως?).

Αυτός ο Σ.Π.Ρ. εν το μεταξύ όλα τα έχει κάνει. τι παιδί είναι αυτό!!

Rowlf είπε...

Κερδίζεις σε μουσική καλλιέργεια και παιδεία! (πως τα γράφω όμως ε;)

Καλέ είναι πολυτάλαντο λέμε το παιδί.

Rowlf είπε...

@ un certain plume

Λοιπόν έριξα μια γρήγορη ματιά στο περίεργο 1ο μέρος της 2ης Σουίτας.

Υπάρχουν δυο βασικοί μηχανισμοί προέκτασης οι οποίοι ενώνονται ακριβώς επάνω στην τελική πτώση.

Ο πρώτος από αυτούς είναι μια προέκταση του φα-λα όπως αυτό εμφανίζεται στην αρχή του 2ου μέτρου στις εξωτερικές φωνές. Αυτό το διάστημα δέκατης κινείται γραμμικά μια οκτάβα κάτω ως την αρχή του μέτρου 5 και από εκεί με ανάλογες διαδικασίες προεκτείνεται μέχρι την αρχή του μέτρου 8.

Στο μέτρο 8 γίνεται η αλλαγή (αν μάλιστα παρατηρήσεις μέχρι εκεί υπερισχύει η αίσθηση μιας μείζονας τονικότητας, από εκεί και μετά υπερισχύει η αίσθηση μιας ελάσσονας τονικότητας). Η δέκατη (φα-λα) τρέπεται σε έκτη (φα ρε). Το φα-ρε αυτό στην αρχή του 9 γίνεται δέκατη, ρε-φα (διασταύρωση φωνών).

Η δέκατη ρε-φα από το 9 επεκτείνεται με αντίστοιχους μηχανισμούς ως τα μέσα του 13.

Ακολουθεί στο 14 η εμφάνιση της δεσπόζουσας. Και, ω έκπληξη, έχουμε για πρώτη φορά παύση. Διακοπή.

Αμέσως μετά την παύση ξαναεμφανίζεται η δέκατη φα-λα (2ος χρόνος του 14) και στον τρίτο χρόνο (το 1ο όγδοο του 3ου χρόνου θα το θεωρήσουμε "διαβατικό" ή τέλος πάντων όχι λειτουργικά σημαντικό) ξανά η έκτη φα-ρε.

Δεσπόζουσα. Τονική. Τέλος.

Μένει να δει κανείς αν αυτό το σχήμα εμφανίζεται και ακόμα πιο μακροδομικά σε ολόκληρη τη σουίτα.

un certain plume είπε...

Μακροδομικά, η σουίτα έχει ένα θέμα με την τρίτη: ΦΑ->λα->ΦΑ->(ρε)ΛΑ->ΦΑ (αψιδωτό σχήμα;). Μήπως ο συνθέτης προμαντεύει τον ρομαντισμό και το διαδεδομένο του στρατήγημα να χτίζει αρμονικές διαδοχές σε σχέσεις τρίτης; (Κρίμα που δεν πέταξε και καμιά ρε ύφεση μείζονα!).

Σωστότατη η ανάλυσή σου (υποψιάζομαι δηλαδή, γιατί τώρα αρχίζω να ασχολούμαι σοβαρά με τον Σένκερ).

Rowlf είπε...

Σωστή η παρατήρηση για το αψιδωτό σχήμα. Να τονίσω και κάτι ακόμα. Το ρόλο που παίζει η ρε ελάσσονα και στην 1η κίνηση (το διάστημα έκτης από το 8 ως το 13 είναι μια ρε ελάσσονα). Οπότε να και η ρε ελάσσονα στην 3η κίνηση.

Έχουμε αντιστροφή καταστάσεων: στην 1η κίνηση βλέπουμε τη ρε μέσα από τη λα. Στην 3η βλέπουμε τη λα μέσα από τη ρε!

Rowlf είπε...

Το ξανασκέφτομαι (κόλλησα): Μια κάπως διαφορετική εξήγηση για την κατάληξη σε λα ελάσσονα είναι ότι η λα επιτρέπει ακριβώς τη σύνδεση ΦΑ και ρε που συνδέει μακροδομικά όλη τη Σουίτα.

Οπότε η πρώτη κίνηση εξηγείται όλη σε λα όπου η λα είναι εξαφανισμένη και όπου συμβαίνει δυο φορές η διαδοχή VI-IV-V. Η λα ελάσσονα μας προκύπτει την τελευταία στιγμή γιατί εκεί χρειάζεται. Το θέμα η σύνδεση ΦΑ με ρε και η λα ήταν η πιο βολική τονικότητα.

Ίσως τελικά να ισχύουν όλες οι παρατηρήσεις των σχολίων μας μαζί.

un certain plume είπε...

Δε σου κρύβω πάντως ότι υποψιάζομαι ότι και η πρώτη κίνηση κατέληγε κανονικά σε ΦΑ, απλώς χάθηκε το χειρόγραφο!

Rowlf είπε...

Μπα, η παρατήρησή μου για το ότι η λα είναι απαραίτητη γιατί ενώνει ΦΑ & ρε είναι άκυρη. Η ίδια η ΦΑ μπορεί να ενώσει τις ΦΑ & ρε. Αλλά έλα που δεν ακολουθεί μετά από αυτές ΝΤΟ αλλά ΜΙ. Κάτι άλλο συμβαίνει…

Ο μηχανισμός είμαι αρκετά σίγουρος ότι είναι αυτός που περιέγραψα στην αρχή αλλά το γιατί γίνεται αυτό δε μου είναι ακόμα ξεκάθαρο. Βαριέμαι όμως τώρα να το ψάξω περισσότερο (πρέπει να δει κανείς ολόκληρη τη σουίτα). Μένουμε στην υπόθεση του αψιδωτού σχήματος μέσω του φα-λα.

(Πάλι έχασα τον ύπνο μου για να σκέφτομαι κάτι τέτοια)