How to opera germanly!

1. The director is the most important personality involved in the production. His vision must supersede the requirements of the composer and librettist, the needs of singers, and especially the desire of the audience, those overfed fools who want to be entertained and moved.
2. The second most important personality is the set designer.
3. Comedy is verboten except when unintentional. Wit is for TV-watching idiots.

Aνέκδοτα 2

Διακοπές επιτέλους, καιρός για χαλάρωση. Στο Βερολίνο αγόρασα ένα βιβλίο με μουσικά ανέκδοτα. Ο τίτλος, "... σχεδόν ένα αριστούργημα". Ο κόσμος της μουσικής σε ανέκδοτα. Ακολουθεί μια τυχαία επιλογή:

Ο Άρτουρ Ρουμπινστάιν έπαιζε μια μέρα στο σπίτι ενός μεγαλοβιομήχανου μερικά Νυχτερινά του Σοπέν, με την χαρακτηριστική λεπτή ευαισθησία του. Αμέσως μετά τον πλησίασε ο οικοδεσπότης και του είπε: "Θαυμάσια, αξιότιμε Δάσκαλε, αλλά θα μπορούσατε να παίξετε πιο δυνατά, όλο το σπίτι μου ανήκει".

Σε ένα μουσικό σαλόν έπαιζε η θυγατέρα του ιδιοκτήτη μια διασκευή για πιάνο της "Ημιτελούς" Συμφωνίας του Φράντς Σούμπερτ. Μετά το πέρας της εκτέλεσης ρώτησε η οικοδέσποινα τον συνθέτη Μάξ Ρέγκερ που ήταν παρών, πώς του φάνηκε το παίξιμο της κορούλας της. Εκείνος απάντησε:
"Καταπληκτικό, σεβάσμια Κυρία, τόσο ημιτελή δεν έχω ξανακούσει την 'Ημιτελή'".

Ο Φραντς Λιστ έπρεπε να κρίνει σε ένα μουσικό σαλόν το παίξιμο μιας νεαρής δεσποινίδος. Μετά το τέλος της εκτέλεσης πλησίασε ο ασπρομάλλης πλέον Δάσκαλος, ο οποίος είχε χειροτονηθεί ιερέας κάποια χρόνια πριν, με αργά βαριά βήματα τη νεαρή πιανίστρια, έθεσε τα χέρια του επί της κεφαλής της και της είπε πατρικά: "Καλό μου παιδί, παντρευτείτε!"

Ο Εζέν ντ' Αλμπέρ έδωσε μια συναυλία στο σπίτι ενός κόμητος, γνωστού για την τσιγγουνιά του. Μετά τη συναυλία τον πλησίασε ο Κόμης και τον ρώτησε: "Δάσκαλε, τι προτιμάτε, τον Μεγαλόσταυρο του Οίκου μου ή χίλια μάρκα;"
Ο ντ' Αλμπέρ το σκέφτηκε λίγο και ρώτησε πόσο κόστιζε η κατασκευή του Μεγαλόσταυρου.
"Περίπου εκατόν πενήντα μάρκα", απάντησε ο κόμης.
"Τότε θα σας παρακαλούσα να μου απονείμετε τον Μεγαλόσταυρο και να μου πληρώσετε τα υπόλοιπα οχτακόσια πενήντα".

Ο διάσημος τενόρος Λέο Σλέζακ βρισκόταν σε διαπραγματεύσεις για μια εμφάνιση στην όπερα της Βουδαπέστης. Τηλεγραφικώς έλαβε την ακόλουθη πρόταση: "Εκατό - Στοπ - Χίλιες Ευχές". Εκείνος απάντησε: "Χίλια - Στοπ - Εκατό Ευχές".

Σε μία μικρή πόλη, έδωσε μια τραγουδίστρια, που δεν βρισκόταν πλέον στο ζενίθ της καριέρας της, ένα κονσέρτο με άριες από όπερες του Βάγκνερ. Στην είσοδο της αίθουσας ήταν κρεμασμένη μια πινακίδα: "Απαγορεύεται η είσοδος σε σκύλους". Μετά τη συναυλία ένας ακροατής είχε προσθέσει: "Από τον σύλλογο προστασίας των ζώων".

Ο Αρτούρο Τοσκανίνι έκανε μια φορά πρόβα με μία ιδιαίτερα ματαιόδοξη [ΣΣ: κοινώς, ψώνιο] τραγουδίστρια, με την οποία δεν ήταν καθόλου ικανοποιημένος. Έπειτα από πολλές διακοπές και διορθώσεις εκείνη έχασε την αυτοσυγκράτησή της και του φώναξε: "Σε περίπτωση που σας είναι άγνωστο, να σας το πω: Δεν είμαι κάποια αρχάρια, αλλά μία παγκοσμίου φήμης πριμαντόνα".
Ο Τοσκανίνι απάντησε θυμωμένα: "Να είστε ήσυχη, αυτό το μυστικό δεν πρόκειται να το πω σε κανέναν".

Μιαν άλλη φορά μάλωνε ο Τοσκανίνι με έναν τραγουδιστή: "Γνωρίζω πως είναι δικαίωμα των τενόρων να είναι ηλίθιοι, αλλά εσείς κύριέ μου, το παρακάνετε".

Ο διάσημος Ρώσος μπάσος Φεοντόρ Σαλιάπιν είχε προβλήματα με την κομμουνιστική ιδεολογία, μετά την επικράτηση της Οκτωβριανής Επανάστασης. Ένας κομματικός εντεταλμένος του εξηγούσε μια φορά πως δεν είναι σωστό ένας ταξιθέτης να αμοίβεται λιγότερο από έναν τραγουδιστή. Στο μέλλον όλοι θα πληρώνονται το ίδιο.
"Σύμφωνοι", απάντησε ειρωνικά ο Σαλιάπιν, "αλλά τότε στο μέλλον εγώ να ελέγχω τα εισιτήρια και ο ταξιθέτης να τραγουδάει".

Ο Άρτουρ Σνάμπελ ήταν περιζήτητος πέρα από σολίστ και ως παιδαγωγός. Σε έναν νεαρό Αμερικανό πιανίστα που τα εκατό μάρκα, τα οποία ζητούσε την ώρα ο Σνάμπελ, του φαινόταν υπερβολικά, ο διάσημος πιανίστας του απάντησε με κατανόηση: "Θα μπορούσα φυσικά και να σας προσφέρω ένα μάθημα με είκοσι Μάρκα την ώρα, αλλά, μεταξύ μας, δε θα σας το συνιστούσα".

Ο Τζιοακκίνο Ροσίνι απεχθανόταν ιδιαίτερα τη μουσική του Βάγκνερ. Για τον Λόενγκριν είχε πει κάποτε: "Αυτή η όπερα έχει ωραίες στιγμές, αλλά απαίσια τέταρτα της ώρας". Ένα πρωινό λοιπόν που τον επισκέφτηκε για μάθημα ένας μαθητής, ο Ροσίνι καθόταν στο πιάνο και έπαιζε κάτι που προσπαθούσε να μοιάσει στην εισαγωγή από τον Τανχώυζερ. Απορημένος συνειδητοποίησε ο νεαρός μαθητής πως η παρτιτούρα ήταν ανάποδα. Όταν προσπάθησε ευγενικά να το υποδείξει στον Ροσίνι εκείνος απάντησε:
"Το γνωρίζω. Το δοκίμασα ήδη κανονικά, αλλά ούτε έτσι ακούγεται καλύτερα".

Τίτλοι και σημειώματα 2

[Rowlf, τα δικά σου μπροστά στο παρακάτω φαντάζουν με δοκίμιο του Αντόρνο]

Ludwig van Beethoven (17770 - 1827)
Κονσέρτο αρ. 4 για πιάνο και ορχήστρα, σε σολ μείζονα, έργο 58.

Ι. Το κονσέρτο αυτό είναι ένα από τα μεγαλύτερα έργα του Μπετόβεν, και η εποχή αυτή είναι μία από τις γονιμότερες του μεγάλου δημιουργού (1805 - 1808).

Το κονσέρτο παρουσιάζει μία πρωτοτυπία στο 1ο μέρος. Αρχίζει αμέσως με το πιάνο, ενώ στον συνηθισμένο τύπο του, μέχρι την εποχή εκείνη, το κονσέρτο άρχιζε πάντοτε με την ορχήστρα. Η υψηλή αυτή δημιουργία με τον μορφολογικό της νεωτερισμό, είναι ένα από τα κοσμογονικά έργα του συνθέτη.

Στο πρώτο μέρος, όπως ανέφερα, ο Μπετόβεν κάνει μια καινοτομία και αρχίζει με το πιάνο, στο κύριο θέμα του μέρους αυτού, να διατυπώνει ένα ήρεμο αρχικά, "λικνιστικό" θέμα το οποίο η ορχήστρα, μετά, ξαναρχίζει αφήνοντας το πιάνο "στην ησυχία του", και όταν ο σολίστας επανεμφανίζεται, αυτό το θέμα συνοδεύεται από μια σχεδόν απρόβλεπτη αυτοσχεδιαστική γραμμή (cadenza). Αυτό το εκτεταμένο, με φωτεινή διάθεση, μέρος υποβάλλεται με ένα "ορατό" υπόγειο ρεύμα μελαγχολίας στο οποίο το πιάνο κλιμακώνεται από μία φρενιτιώδη ηχοδυναμική σε μία ενδοσκόπηση στοχαστική.

Στο 2ο μέρος μετέχει το πιάνο και η ορχήστρα, με μόνον τα έγχορδα. αρχίζει με ταυτοφωνία της ορχήστρας εξαχόρδων στη μι ελάσσονα και αμέσως δημιουργείται βαριά ατμόσφαιρα από τη μοναδική αυτή δραματική διαμόρφωση.

Το σύντομο Andante παίρνει τη μορφή διαλόγου μεταξύ μιας ασυγκράτητης, νευρώδους στάσης της ορχήστρας και την συγκρατημένης ανταπόκρισης του πιάνου, το οποίο ξαφνικά "ανθοβολεί", σε μία cadenza - πέρασμα, με δριμύτητα. Η απάντηση του πιάνου περικλείει βαθύτατο ανθρώπινο πόνο, με θλιμμένη έκφραση λά και ήρεμη και ειρηνική εγκαρτέρηση.

Ο συγκλονιστικός αυτός διάλογος πιάνου και ορχήστρας παίρνει διαστάσεις φιλοσοφικού συμβόλου και καταλήγει σε βαθυστόχαστο μονόλογο του πιάνου.

Το Rondo - finale αποτελεί ένα άκρως δραματικό ζητούμενο: μια κυρίαρχη, πυρετική, εξωστρεφική κατάθεση διακόπτεται από ένα στοχαστικό εσωστρεφές δεύτερο θέμα, το οποίο παραθέτει μιαν έξοχη ηχητικότητα.

ΙΙ. Εξετάζοντας το κονσέρτο αυτό, βλέπουμε πως είναι ένα έργο από τις μεγαλύτερες δημιουργίες του Μπετόβεν, με πολλά από πλευράς ανάλυσης στοιχεία. Η ανάπτυξη όλου του 1ου μέρους στηρίζεται στο πρώτο θέμα και κυρίως στην κεφαλή αυτού, και η οποία είναι πράγματι αριστοτεχνική και κυρίως δυναμική. Η κίνηση του πιάνου με τα δυνατά F.F. είναι μεγαλειώδη, η δε κίνηση της ορχήστρας επίσης. Ειδικότερα εκείνο που μας εντυπωσιάζει αμέσως, είναι το δεύτερο θέμα στη λα ελάσσονα. Το θέμα αυτό, είναι ένα από τα ποιητικότερα του Μπετόβεν.

Αυτό το σιωπηλά ήρεμο αγγελτήριο θέμα από τον πιανίστα, απηλλαγμένο από κάποιο προκαταρκτικό "θόρυβο", σηματοδοτεί έναν Μπετόβεν επιδεξιότερο από αυτό, τον συνθέτη των τριών πρώτων κονσέρτων για πιάνο. Και αυτό, κατά βάση, έχει αποτελέσει τον κανόνα για την ορχήστρα να "ηχολογήσει" αναγγέλοντας τα κύρια θέματα του πρώτου μέρους σ' ένα σόλο κονσέρτο πολύ πριν ο σολίστας παίξει μία (πρώτη) νότα. Εδώ όμως ο συνθέτης δίνει έμφαση στα γενικά, λυρικά συμφραζόμενα του έργου "εισάγοντας" τον σολίστα τόσο ήρεμα πριν από την ορχήστρα. Όμως, μετά, το πιάνο σε ασύμβατη αναμονή πραγματοποιεί την επανείσοδό του μάλλον καθιερωμένα αφού τα tutti της ορχήστρας έχουν διατυπώσει τα θέματα. Αυτό το πρώτο θέμα μολονότι κυριαρχεί στο α' μέρος, το πιάνο έχει, ήδη, παραλλάξει υφολογικά στην επαναφορά του. Ο Μπετόβεν, "μαιτρ" της δυναμικής συμφωνίας, δείχνει την ευαίσθητη πλευρά του ειδικά στο ασυνήθιστα σφιχτό, αργό δεύτερο μέρος σ' ένα διάλογο των "υπερήφανων" εγχόρδων και του "πραϋντικού" πιάνου. - Ο Λίστ παρομοίασε αυτό σαν την ανάπαυση στου Ορφέα το τραχύ στέρνο-. Αυτό το εκπληκτικό "λίκνισμα" δεν τελειώνει εδώ. Το ζωντανό φινάλε του τρίτου μέρους κάνει την υπέρβαση με μια χαμηλόφωνη, όπως αρμόζει, κατάφαση στο θυελλώδες κύριο θέμα των εγχόρδων, για να φθάσει στο τέρμα ελεύθερα, με τον λυρισμό των δύο πρώτων μερών στην καμπή της διαδρομής με το "μαχητικό" αυτό finale.

III. Το κονσέρτο για πιάνο και ορχήστρα αρ. 4 στη σολ μείζονα, έργο 58, εκδόθηκε το 1808. Η πρώτη εκτέλεση έγινε στη Βιέννη στις 22-12-1808 με σολίστα τον ίδιο τον Μπετόβεν. Το κονσέρτο αυτό ο συνθέτης το αφιέρωσε στον αρχιδούκα Ροδόλφο, γιατί η βοήθειά του ήταν σημαντική και ίσως σωτήρια γι' αυτόν, στη δύσκολη αυτή περίοδο, που είχε χάσει την επιχορήγηση από τον Λιχνόφσκυ και επειδή αντιμετώπιζε σοβαρά οικονομικά προβλήματα.