Ο σοσιαλιστικός παράδεισος και ο καλός σύντροφος Ντμίτρι

Σε παλαιότερη ανάρτηση ο Statler είχε ασχοληθεί με το πως η εναλλακτική πραγματικότητα του ΚΚΕ βλέπει τον Dmitri Shostakovich. Ο Really Nothing στο σχόλιό του εκεί παρατηρεί πως ο συντάκτης του κειμένου που παραπέμπει ο Statler αποσιωπά ένα σωρό πράγματα (έργα, κείμενα, μαρτυρίες τρίτων κτλ).

Ένα από αυτά που το κείμενο της σελίδας του ΚΚΕ κάνει γαργάρα (η γνωστή τακτική του ΚΚΕ: αν η πραγματικότητα δε συμφωνεί μαζί μας, τόσο το χειρότερο για την πραγματικότητα) είναι η μονόπρακτη σατιρική όπερα/καντάτα του Σοστακόβιτς, Ραγιόκ (= μικρός παράδεισος). Κάποια λίγα στοιχεία για το έργο μπορείτε να διαβάσετε στο σχετικό λήμμα της wikipedia. Δείτε επίσης τα σχετικά με το "Δόγμα Ζντάνοφ" (θυμίζω σε αυτό το σημείο και την ανάρτηση για την Galina Ustvolskaya).

Υποθέτω ότι από Περισσό μεριά θα λένε ότι πρόκειται για ιμπεριαλιστική προβοκάτσια, η CIA το έγραψε και το παρουσιάζει ως έργο του Σοστακόβιτς.

Για να σας βάλω στο πνεύμα του έργου υπενθυμίζω ότι το 1948 ο Σοστακόβιτς και άλλοι επιφανείς συνθέτες (ανάμεσά τους ο Προκόφιεφ και ο Χατσατουριάν, με άλλα λόγια οι σημαντικότεροι σοβιετικοί συνθέτες) πέφτουν σε δυσμένεια. Στο Συνέδριο Σοβιετικών Συνθετών ο Σοστακόβιτς δέχεται ενορχηστρωμένη επίθεση. Η μουσική του χαρακτηρίζεται "φορμαλιστική" (που σε απλά ελληνικά μεταφράζεται "μουσική που δεν αρέσει στον Στάλιν") και ως εκ τούτου αντιλαϊκή (ο δεύτερος αυτός χαρακτηρισμός ισοδυναμούσε με προδοσία). Υποχρεώνεται να αναγνώσει δημοσίως μια απίστευτα ταπεινωτική δήλωση μετανοίας (που δεν είχε συντάξει ο ίδιος και ούτε καν είχε δει, το κείμενο του το δώσανε στο χέρι τη στιγμή που ανέβαινε να το διαβάσει).

H όπερα είναι μια σατιρική αναπαράσταση ενός Συνεδρίου Σοβιετικών Συνθετών. Το στιλ της μουσικής μιμείται και γελοιοποιεί τις επίσημες ντιρεκτίβες της "σοσιαλιστικά ρεαλιστικής μουσικής", ενώ το λιμπρέτο δεν είναι παρά μια σύνοψη της φαιδρής και κούφιας ρητορικής του δόγματος Ζντάνοφ. Η κατάληξη είναι χαρακτηριστική: αφού αναφερθούν στους λόγους που η Σοβιετική κοινωνία έχει ανάγκη από "Σοβαρή αλλά ρεαλιστική μουσική" αρχίζει μια απαρίθμηση των μουσικών ειδών που πρέπει να γράφονται: κουαρτέτα, μοτέτα, σονάτες, καντάτες… μόνο που η μουσική που συνοδεύει αυτήν την απαρίθμηση είναι η Καλίνκα, κάτι σαν ρωσικό τσιφτετέλι που άρεσε πολύ στον σύντροφο Ιωσήφ.

Παρατηρήστε πως η μουσική είναι επίτηδες βαρετή "ρεαλιστική", υπάρχει το επιβαλλόμενο μουσικό… βάρος και η σοβαρότητα που αρμόζουν στην περίσταση. Όταν το λιμπρέτο φτάσει στο σημείο όπου αρχίζει η προσπάθεια να εξηγηθεί το ωραίο στη μουσική, η μουσική γίνεται  μπανάλ, φτηνή και γλυκερή. Καθ' όλη τη διάρκεια η λεκτική σάτιρα του λιμπρέτου ντύνεται με αντίστοιχα μουσικά ευρήματα. Εκτός από την Καλίνκα, ο Σοστακόβιτς χρησιμοποιεί και διακωμωδεί και διάφορα άλλα λαϊκά τραγούδια που άρεσαν στον Στάλιν όπως τα Σούλικο και Λεζγκίνκα.

Ακολουθεί μια εκτέλεση του έργου με αγγλική μετάφραση του λιμπρέτου ώστε να μπορέσετε να το παρακολουθήσετε. Μουσικά η εκτέλεση χρησιμοποιεί την πρώτη γραφή που βρέθηκε, χωρίς ενορχήστρωση, μόνο με συνοδεία πιάνου και με συντομευμένη την τελική άρια (Καλίνκα). Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί η πρώτη εκδοχή είναι τόσο λιτή, το έργο ήταν "για το συρτάρι", δεν προορίζονταν για δημόσια παρουσίαση.

Rayok - English Version.mp3

Marginalia:
Στην πρώτη σελίδα του χειρογράφου ο Σοστακόβιτς έχει σημειώσει την ακόλουθη φράση: "Το Υπουργείο Μουσικής Ασφαλείας σας ενημερώνει ότι ο συνθέτης αναζητείται. Το Υπουργείο σας διαβεβαιώνει ότι θα βρεθεί".