Ένας Delius δε φέρνει την άνοιξη (;)

Δεν ξέρω τι καιρό κάνει στα μέρη σας αλλά στη Θεσσαλονίκη έχει ήδη κάποιες μέρες που έχει αρχίσει να μυρίζει άνοιξη. Από τη μια η άνοιξη, από την άλλη η προηγούμενη ανάρτηση του Statler για τον Ross Daly θυμήθηκα τον Frederick Delius. O Delius ανήκει μάλλον στους ελάσσονες συνθέτες του ιμπρεσσιονισμού (παλαιότερα τουλάχιστον εκεί τον κατέτασσαν, αν και βρίσκω αρκετά προβληματικό αυτόν το χαρακτηρισμό για τον συγκεκριμένο συνθέτη). Συνήθιζα να λέω (οι γνωστές καφρίλες μου) ότι μετά τον Purcell και μέχρι τον Britten η αγγλική μουσική είχε δυο ειδών συνθέτες τους βουκόλους και τους σκέτους κώλους (σε απλή μετάφραση δεν με πολυενδιαφέρει η αγγλική μουσική όλης αυτής της περιόδου). Εκεί στο γύρισμα του 20ου αιώνα άρχισαν να παίρνουν λίγο μπρος οι Άγγλοι, κάτι ο Gustav Holst και ο Delius, κάτι λίγο αργότερα η Elisabeth Lutyens και ο Britten (ξεχνάω επίτηδες συνθέτες όπως ο Elgar που τον κατατάσσω στη 2η κατηγορία και ο Ralph Vaughan Williams που παρέμεινε τσομπανάκος αν και καθόλα συμπαθής)… Ο Delius που είναι περίπου σύγχρονος του Holst ανήκει μάλλον επίσης στην κατηγορία των βουκόλων, αλλά για διάφορους λόγους μου είναι αρκετά αγαπητός (δείτε πχ τα σχετικά με τα θρησκευτικά/πνευματικά του ενδιαφέροντα). Υπάρχουν ενδιαφέροντα στοιχεία στην ιδιότυπη γραφή του. Μια γραφή όπου οι μελωδικές γραμμές ποτέ δεν δίνουν την εντύπωση "μελωδιών", μάλλον προκύπτουν από τις κατευθύνσεις της αρμονίας ή δίνουν την εντύπωση ενός εξωτερικού περιβλήματος του αρμονικού σώματος, ενός αρμονικού δέρματος, αν θέλετε.

Σας βάζω να ακούσετε το πιο γνωστό του έργο που είναι και ο λόγος που τον θυμήθηκα, το "Ακούγοντας τον πρώτο κούκο την άνοιξη". Την Northern Sinfonia of England διευθύνει ο Richard Hickox, που πέθανε το Νοέμβριο που μας πέρασε και που ήταν από τους καλύτερους μαέστρους σε ερμηνείες έργων του αγγλικού ρεπερτορίου.

Παρατηρήστε πως ο συνθέτης φτιάχνει αυτούς τους μελωδικούς φλοιούς που περιέγραψα: η αρμονία (που δημιουργεί τη συνέχεια της μουσικής) υπάρχει κατά κύριο λόγο στα έγχορδα· (για να είμαι πιο ακριβής: υπάρχουν μελωδικές γραμμές στα έγχορδα αλλά δεν είναι χαρακτηριστικές, αυτό που μας μένει είναι η εντύπωση των αρμονικών όγκων και των μετατοπίσεών τους)· πάνω από αυτά συνήθως έχουμε προβολές σόλο οργάνων με σύντομα μελωδικά σχήματα.

Αγαπώ αυτή τη μουσική γιατί δεν είναι κραυγαλέα, δε φωνάζει, δεν επιτίθεται και δεν προσπαθεί να μας επιβληθεί, δε θέλει να εντυπωσιάσει, δεν καμώνεται ότι λέει κάτι σπουδαίο, δεν είναι κάποιο μουσικό μανιφέστο, είναι όμως μια πολύ προσωπική, ξεχωριστή και όμορφη μουσική.

On Hearing the First Cuckoo In Spring.mp3

Βέβαια όλα αυτά (και κάποια άλλα που δε θα μπω στον πειρασμό να σχολιάσω συγκεκριμένα γιατί ίσως σκανδαλιστούν πάλι διάφοροι και αυτή τη στιγμή καθόλου δεν έχω όρεξη) με κάνανε να αναλογίζομαι για άλλη μια φορά ένα βασανισμένο και άλυτο θέμα, αυτό της ελληνικής λόγιας (κλασσικής αν θέλετε) μουσικής και της εθνικής μουσικής παράδοσης. Με άλλα λόγια: εθνικής μουσικής σχολής ο λόγος ή γιατί αφού δε μας βγαίνει σε καλό το fusion ορχήστρας με κλαρίνα και λύρες εννοούμε να συνεχίζουμε να το βασανίζουμε το πράγμα; και δεν είναι να πεις ότι δεν έχουν γίνει προσπάθειες. Πάντως εγώ δεν είδα κάτι πετυχημένο. Τόσο ωραία τα βρίσκουν αυτά τα εθνικοπατριωτικά μουσικά εκτρώματα; Μάλλον, αλλιώς δεν εξηγείται γιατί δεν το παίρνουμε απόφαση ότι δε μας κάθεται: και ξανά προς τη λόξα τραβά! (μα πραγματικά μου είναι αδύνατο να καταλάβω γιατί ορισμένοι ― βλέπε κυρίως προς ΕΕΜ μεριά ― θεωρούν τόσο σημαντικό και έχουν μεγάλο άγχος να υπάρχουν έργα σύγχρονων Ελλήνων συνθετών που να χρησιμοποιούν ιδιώματα από την παραδοσιακή μουσική. Στο κάτω-κάτω για τις νέες γενιές αυτή η μουσική είναι μουσειακό είδος, δεν είναι κάτι το ζωντανό, κάτι που να τους αφορά, με το ζόρι καραγκούνα δηλαδή;)

Και για να πάρουμε μια ιδέα για το τι είναι πετυχημένο στο συγκεκριμένο θέμα: Ο Akira Nishimura στο δεύτερο κουαρτέτο εγχόρδων του που φέρει τον τίτλο "Pulse of the lights", έργο του 1992, καταφέρνει να συνδυάσει με απόλυτη επιτυχία στοιχεία της ιαπωνικής μουσικής παράδοσης με μια εκπληκτική, πολύ δυνατή, σύγχρονη μουσική γραφή. Το Lotus String Quartet είναι επίσης θαυμάσιο στην ερμηνεία του έργου. Βέβαια άλλη (και νομίζω πιο υγιής) είναι η σχέση των Ιαπώνων με την παράδοσή τους και άλλη η δική μας με το μεγαλέξαντρο και τα ρέστα.

String quartet No. 2, "Pulse of the Lights".mp3

(To πως καταφέρνω να τα ανακατέψω όλα αυτά ― από τον Delius ως τον Nishimura ― σε ένα κείμενο είναι κάτι που πρέπει να το ψάξω, θα μου πείτε είναι και η ώρα τέτοια).