Το σκοινί

Διάβασα για πρώτη φορά τον Σκοινοβάτη του Ζαν Ζενέ πολλά χρόνια πριν. Είναι ένα από τα κείμενα στα οποία επιστρέφω συνεχώς.

Ορισμένοι δαμαστές μεταχειρίζονται βία. Μπορείς κι εσύ να δαμάσεις το σκοινί σου. Μα πρόσεχε. Όπως ο πάνθηρας, ή καθώς λένε κι ο λαός, το συρματόσκοινο αγαπά το αίμα. Καλύτερα να το μερέψεις.

Ένας σιδεράς ­―μόνο ένας σιδεράς με γκρίζο μουστάκι και φαρδιές πλάτες αποτολμά τέτοιες λεπτότητες­― χαιρετούσε κάθε πρωί το αγαπημένο του αμόνι λέγοντάς του:
— Λοιπόν, ομορφούλι μου!
Το βράδυ, όταν τέλειωνε τη δουλειά του, το χάιδευε με τη χοντρή παλάμη του, κι ένιωθε τη συγκίνηση που το διαπερνούσε.

Ζωντάνεψε την ομορφιά που κρύβει το σκοινί σου ―δική του είναι, δε σου ανήκει! Τα άλματα, τα σάλτα, τα χορευτικά σου βήματα ―στη γλώσσα του ακροβάτη τα φλικ φλακ, τις τούμπες, τις ρόδες, το πήδημα θανάτου κλπ, δε θα τα πετύχεις για να διακριθείς εσύ, μα για να τραγουδήσει επιτέλους το συρματόσκοινο, που ήταν νεκρό και άφωνο. Και θα σ' ευγνωμονεί, αν οι κινήσεις σου όλες είναι άψογες, να δοξαστεί εκείνο κι όχι εσύ.
Και το κοινό έκθαμβο να το χειροκροτεί:
— Τι καταπληκτικό σκοινί! Κοίτα πως στηρίζει το χορευτή του και πόσο τον αγαπά!
Αλλά και το σκοινί χάρη σ' εσένα θά 'ναι ένας θεσπέσιος χορευτής.

Το έδαφος θα σε κάνει να τρεκλίζεις.

………………………

Θα προσπαθήσω να γίνω σαφέστερερος.
Ο ποιητής μπορεί να διακινδυνέψει τα πάντα για να κατακτήσει την απόλυτη μοναξιά, που είναι απαραίτητη για να πραγματοποιήσει το ποιητικό του έργο ―να το αποσπάσει από το κενό για να το πληρώσει και να του δώσει ζωή. Αποδιώχνει περίεργους και φίλους, ή συμβουλές που θα έκαναν το έργο του προσιτό στον κόσμο. Μπορεί, ίσως, να επιλέξει την εξής μέθοδο: αφήνει γύρω του μια δυσωδία τόσο αηδιαστική, τόσο ρυπαρή, που κι ο ίδιος λιποθυμά και παθαίνει ασφυξία. Τον αποφεύγουν. Είναι μόνος. Η ολοφάνερη συμπεριφορά του θα του επιτρέψει κάθε λογής θρασύτητα, αφού κανένα βλέμμα δεν τον ενοχλεί. Κλυδωνίζεται ανάμεσα στη ζωή και την ερημία του θανάτου. Η φωνή του δεν ξυπνά καμία ηχώ. Γιατί αυτά που έχει να πει δεν απευθύνονται πια σε κανέναν, κι ούτε χρειάζεται και να τα καταλάβουνε οι ζωντανοί ―δεν τα υπαγορεύει εξάλλου η ζωή, παρά τα επιβάλλει η εξουσία του θανάτου.
Τη μοναξιά, σ' το ξαναλέω, μόνο με την παρουσία του κοινού θα την κατακτήσεις. Πρέπει λοιπόν να μηχανευτείς διαφορετική τακτική, να υιοθετήσεις άλλη μέθοδο: με τη δύναμη της βούλησής σου, να ενστερνιστείς την αδιαφορία απέναντι στους άλλους. Καθώς συνωθούνται κατά κύματα ―όπως το κρύο ξεκινά από τα πόδια και προχωρεί στις κνήμες, τους μηρούς, το υπογάστριο του Σωκράτη― η παγωνιά τους σου σφίγγει την καρδιά, τη θανατώνει.
— Όχι, χίλιες φορές όχι, δεν έρχεσαι για να διασκεδάσεις το κοινό, μα για να το μαγέψεις.
Το κοινό, φυσικά, θα ένιωθε περίεργα ―κάτι ανάμεσα στην έκπληξη και τον πανικό― αν κατόρθωνε να διακρίνει απόψε ένα πτώμα να περπατάει πάνω στο σκοινί!
…"Η παγωνιά τους σου σφίγγει την καρδιά, τη θανατώνει"… Μα πάλι, πρέπει ―μυστήριο θαυμαστό― να αναδίδεται απ' το κορμί σου την ίδια εκείνη στιγμή ένας ανάλαφρος ατμός, που δε θα θολώνει τις γραμμές σου, μόνο θα μας υπενθυμίζει πως μια εστία εντός σου τροφοδοτεί αδιάκοπα τον παγερό θάνατο που ανεβαίνει απ' τα πόδια σου.
(μετάφραση: Χριστόφορος Λιοντάκης)

❧

Νομίζω ότι ο Giacinto Scelsi υπήρξε ένας κατά Ζενέ σκοινοβάτης και οι νότες ήταν τα σκοινιά του.

Giacinto Scelsi: Natura Renovatur για σύνολο 11 εγχόρδων

(την Ορχήστρα Δωματίου του Μονάχου διευθύνει ο Christoph Poppen)